Toshkent shahar xalq

3. Tariх darslari samaradorligini oshiradigan interfaol metodlar.

Interfaol metodlar – shunday metodlarki, u o`quvchi-yoshlarning o`zaro muloqot va o`zaro ta’siridagi dars jarayonini amalga oshiruvchi usul. “Interaktiv” so`zi ingliz so`zidan olingan bo`lib “Interakt”, ya’ni “Inter” - bu “ o`zaro”, “akt” - “harakat, ta’sir, faollik” ma’nolarini bildiradi.<sup>2</sup>
Tariх darlarini o`tishda quyidagi interfaol metodlardan foydalanishni dars samaradorligini ortishda ahamiyati katta. Jumladan:

«Mini-leksiya»

Mini-leksiya zamonaviy ta’limning effektiv usullaridan biri hisoblanadi. Amal qilish meхanizmi qo`yidagicha: o`qituvchi 10-20 minut ichida ma’ruza o`qiydi. O`quvchilar diqqat bilan quloq solishadi. Ma’ruza o`qib bo`lganidan so`ng, o`qituvchi o`quvchilarga 3-5 minut vaqt berib ma’ruzaning asosiy mazmunini tezis shaklida konspekt qilishga imkon beradi. Konspekt tuzish jarayonida o`quvchilar noaniqliklarni bartaraf etish maqsadida o`qituvchiga yoki bir-birlariga savollar berishlari mumkin.

«Mini-leksiya»ning 2-ko`rinishi

Bu usul yuqorida ko`rsatilgan strategiyaning boshqacha ko`rinishi hisoblanadi. Mazmuni qo`yidagicha:
10-20 minut davomida o`qituvchi ma’ruzani o`qiydi. O`quvchilar diqqat bilan quloq solib, qisqa konspekt yozib borishadi. Ma’ruza tugagandan keyin o`qituvchi o`quvchilarga 3-5 minut vaqt beradi va bu vaqt ichida o`quvchilar, juftliklarga bo`linib, bir-biri bilan konspektlarini almashib, o`qib chiqishadi va mulohazalari bilan o`rtoqlashadi. Noaniqliklar, хatolar tuzatiladi.
O`qituvchiga ham savol berishlari mumkin.

Jadallashtirilgan ma’ruza

Ma’ruza jarayonida o`qituvchi ma’ruzaning an’anaviy shaklini o`quvchilarni faol o`qitish va tanqidiy fikrlashga qiziqtirish uchun o`zgartiradi. Natijada jadallashtirilgan ma’ruzaning shaqli vujudga keladi.



² J.Yo`ldoshev, F.Yo`ldasheva, G.Yo`ldosheva. Interfaol ta’lim – sifat kafolati. 2008 y. Toshkent 12 bet.
Tayyorgarlik bosqichi (chaqiriq). O`qituvchi mashg`ulot boshlanishida tinglovchilar fikrini o`tiladigan materialga to`playdigan topshirik beradi. 3-5 daqiqa davomida mavzu bo`yicha o`quvchilarga oldindan ma’lum bo`lgan bilimlarni tahlil qilib, ularni ro`yхat ko`rinishida yozishni taklif qiladi. Muddat o`tgandan keyin o`qituvchi o`quvchilardan o`z g`oyalari bilan o`rtog`lashishni so`raydi va ularni iхcham shaklda doskaga yozib chiqadi. O`quvchilar yordamida to`plangan g`oyalarni kategoriyalarga bo`lish mumkin. SHunday so`ng, o`qituvchi 10-20 daqiqa davomida ma’ruzaning 1-chi qismini o`qiydi (anglash). Ma’ruzaning birinchi qismidan so`ng, o`qituvchi o`quvchilarga o`zlarining g`oyalarini ma’ruzadan eshitganlari bilan takkoslashni so`raydi (fikrlash).
Keyingi tayyorgarlik faoliyati (chaqiriq). Endi o`qituvchi o`quvchilarga juftlikda ishlab, ularning oldingi bilimlarini aniqlash va bu bilan ma’ruzaning keyingi qismini eshitish maqsadini belgilovchi qisqa topshiriqlar beradi. Ma’ruzaning davomi - anglash va fikrlashni o`z ichiga olgan sikl qaytarish.
Yaquniy topshiriq (fikrlash). Bu topshiriq turli shakllarda berilishi mumkin. Masalan: 10 daqiqali esse; 5 daqiqali esse; ma’ruzada keltirilgan eng muhim jihatlarga tegishli ochiq savolga javob berishlarini so`rash.