Умумий қисм 1-боб. ГеодезиятўҒрисида умумий маълумотлар 1-§. Геодезия фани ва унинг вазифалари

УМУМИЙ ҚИСМ
1-БОБ. ГЕОДЕЗИЯТЎҒРИСИДА УМУМИЙ МАЪЛУМОТЛАР


1.1-§.Геодезия фани ва унинг вазифалари


Геодезия– Ернинг шакли ва катталигини ўрганишда, ер юзидаги нуқталарнинг бир-бирига нисбатан ўрнини аниқлашда, ер юзининг харита, план ва профилларини тузишда ҳамда инженерлик иншоот­ларини барпо этишда ва улардан фойдаланишда бажариладиган ўлчашлар назарияси ва амалиёти ҳақидаги фандир.
"Геодезия" – юнонча сўз бўлиб, "гео" – ер, "дезия" – бўлиш демакдир.
Геодезиянингасосийвазифаси:
Ернингшакливакатталигини ҳамдагравитационмайдонинианиқлаш.
Геодезиянингилмийвазифаси:
1. Ер юзасининггоризонталва вертикал ҳаракати, қитъаларсилжиши, океан, денгизсувсатҳинингбир-бириданфарқи, "Ер қутбини" ўзгаришинианиқлаш.
2. Қуёшсистемасидагипланеталарнингхаритавапланларинитузиш.
3. Қуёшсистемасидагипланеталарнишакливакатталигинианиқлаш.
4.Ер вақуёшсистемасинибошқасистемалардануқталарниягонакоординаталаринианиқлаш.
5. Табиийресурсларниўзлаштиришдагеодезикишларнибажариш.
Мамлакатмудофаақобилиятиниоширишдагеодезикишларнибажариш.
Геодезикишларда – асосангеодезикўлчашларишлатилади. Бунда хилма-хилгеодезикасбобларишлатилади.
Умуман, ўлчашишлариниташкилқилиш, ўлчашлардаишлати­ладиганасбобларниўрганишва улар биланишлашгеодезиянингвазифасигакиради.
Геодезия фанининг аҳамияти:
Ерни шакли ва катталиги ҳақидаги маълумотлар инсоният учун зарурдир. Бумаълумот (ЕСЙ) ернинг суьний йўлдошлариниўчириш, телевидения, геология, радио, география, геофизика учунзарурдир.
Ер юзасини ўрганиш, ўзлаштириш ҳамда ер юзасини инженер иншоотларинибарпоэтишбиланшуғулланадиганбарчамутахас­сисларучунтопографикхаритакўзбўлибхизматқилади. Бунингучунунданфойдаланишнияхшибилишкерак.
Геодезикишларсаноатва граждан қурилиши, йўлқурилишидаҳаммуҳимаҳамиятгаэгаянгишаҳарвақишлоқларнибунёдэтиш, аҳолияшайдиганпунктларинипланлаштиришкабимуҳимишларнигеодезикишларсизватопографикхариталарсизамалгаошириббўлмайди.
Геодезикўлчашишлари, топографикхариталарва аэрофотосъёмка материалларимамлакатимиз мудофаа қобилиятиниоширишвоситалариданбиридир.
Топографикхаритавааэросуратлардан тактик, стратегикмаса­лаларниҳалқилишда ҳамдабошқаҳарбийишлардакенгфой­да­ланилади.
Умуман, геодезия мамлакатдабарчатармоқлариниривожлан­тиришдавамудофаа қобилиятиниоширишдажудакаттааҳамият касб этади.