Umumiy gidrologiya fanidan yakuniy nazorat savollari

5.Suv tеzligi qanday aniqlanadi
Suvning oqish tezligi (3 ) m/s larda ifodalanib, uning qiymatini
ко‘ndalang qirqimning ayrim nuqtalarida, alohida vertikallar yoki
butun jonli kesma bo‘yicha o‘rtacha qiymat sifatida aniqlash mumkin.
Yuqoridagilar bilan bir qatorda daryo suvining harorat rejimi,
gidrokimyoviy rejimini o‘rganish ham muhim ahamiyatga ega.
Shulami e’tiborga olib, quyida daryolar suv rejimining barcha
elementlari alohida mavzularda yoritiladi
6.Daryo havzasiga ta’rif bering.
Yer sirtining daryo sistemasi joylashgan va suvayirgich chizi￾qlari bilan chegaralangan qismi daryo havzasi deyiladi.Daryo havzasi — nam saklaydigan jinslarni oʻz ichiga olgan yer yuzasining bir qismi, undan suv alohida daryo yoki daryo sistemasiga oqadi. D. h.ni koʻpincha daryoning suv yigʻish havzasi deyiladi. Har bir daryo havzasi yer usti va yer osti suv toʻplash havzalarini oʻz ichiga oladi. Yer usti suvlari yer yuzasining bir qismini egallab, undan suv daryo sistemasiga yoki aniq bir daryoga oqadi. Yer osti suvlari gʻovak yotqiziqlar qatlamini hosil qilib, undan suv daryo tarmoqdariga boradi. Yer usti havzasi hududi bilan yer osti havzasi hududi birbiriga toʻgʻri kelmaydi. D. h.ning yer osti suvlari chegarasini aniklash qiyin boʻlganidan biron daryoga oqar suvlar toʻplanadigan hudud shu daryo havzasi deyiladi. D. h. bir-biridan suvayirgʻichlar bilan ajralib turadi. D. h. maydoni turlicha: Amazonka havzasi dunyoda eng katta havza boʻlib, 7180 ming km2, Amudaryoniki esa 465 ming km2.
7.Gidrosfеra. Gidrosfеradagi suvlarga tarif bering
Gidrosfera' — Yer massasining atigi 1/4100 qismini tashkil etadi. Gidrosferaning eng asosiy qismi — Dunyo okeani Yer qurrasi umumiy maydoni (510 mln. km2)ning 361 mln.km2 ni, yoki 71 % ni Gidrosfera qoplab olgan, koʻl va daryolardagi suvlar esa quruqlik maydonining 6 % chasini egallab turadi[1]. Yer qurrasidagi barcha abadiy qor va muzliklarning umumiy maydoni 21 mln. km2, bu esa Yer yuzasi umumiy maydonining 4 % ini, quruqlik maydonining 14 % ini tashkil etadi. Gidrosferaning kimyoviy tarkibi dengiz suvining oʻrtacha kimyoviy tarkibiga juda yaqin, undagi eng muhim kimyoviy elementlar: kislorod — 85,8 %, vodorod —1 0,8 %, xlor va natriy — 2,95 %. Gidrosfera suvlari uzluksiz va tez harakat qilib, tabiatda aylanib turadi va atmosfera, litosfera va biosfera bilan chambarchas bogʻlanishda boʻladi. Gidrosfera gidrologiya, okeanologiya, geologiya, geokimyo kabi qator geografik fanlarning tadqiqot predmeti hisoblanadi
Gidrosfera toʻgʻrisida tushuncha
Gidrosfera yerning su qobigʻi boʻlib, u yer poʻsti va atmosfera oʻrtasida joylashgan. Gidrosferadagi umumiy suv miqdori 13,859,846 ming km3.
M.I.Lvovich maolumotlariga koʻra bu iqdor 1,454,000,000 km3. Bu qobiqdagi suvlarni dunyo okeani, qurqlik va atmosfera suvlariga boʻlishadi. Dunyo okeanida gidrosferaning 96,5 foiz suvi toʻplangan. Quruqlik suvlari yuza va yer osti suvlariga boʻlinadi. Yuza suvlari gidrosfera suvlarining 1,97 % ni, yer, yer osti suvlari esa 1,70 % ni, atmosferadagi suv esa 0,001 % ni tashkil etadi[3]. Yer yuzasining 70,8 % ni suv qoplaydi. Uning maydoni 361 mln km2. Gidrosferaning tarkibiy qismlaridagi suv miqdori bir-biridan ancha farq qilsada, lekin ularning umumiy suv aylanishidagi faoligi ham bir hil emas. Masalan, daryo suvlarining aylanish davri 12 sutkaga, atm suvlariniki — 10 sutkaga, tuproq suvlariniki — 1 yilga, dunyo okeani suvlari — 2600 yilga, qutb muzliklari — 9700 yilga teng. gidrosfera okenas usvlari juda ko'p hisoblanadi.