Уз б е к и с т о н р е с п у б л и к а


ФОРМАЛ МАНТИКНИНГ ПРЕДМЕТИ



Download 16,21 Mb.
bet4/69
Sana22.02.2022
Hajmi16,21 Mb.
#89934
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   69
Bog'liq
Mantiq (M.Sharipov, D.Fayzixo'jayev) (1)

ФОРМАЛ МАНТИКНИНГ ПРЕДМЕТИ


Кенг маънода мантикий тафаккур шакллари ва конун- ларини урганувчи фан, деб аташ мумкин. Хозирги пайтда унинг формал мантик, диалектик мантик ва математик мантик каби йуналишлари фарк килинади. Формал мантик тафаккурнинг структурасини фикрнинг конкрет мазмуни ва гараккиётидан чеглашган холда, нисбатан мустакйл равишда"олиб урганади. Унинг диккат марказида мухока- мани ту ф и куриш билан бокпик коидалар ва мантикий амаллар ётади.
Формал мантикка туфи тафаккур шакллари ва конунла- рини урганувчи фалсафий фан, деб таъриф бериш мумкин. Диалектик мантик. формал мантикдан фаркли уларок, тафаккурни унинг мазмуни ва шакли бирлищда хамда тарак- киётида олиб урганади. Математик мантик эса тафаккурни математик методоар ёрдамида тадкик этади. У хозирги замон математикасининг мухим йуналишларидан бири булиб,


тафаккур™ мантикий хдсоблаш деб аталадиган юкрри даражада абстрактлашган ва формаллашган системада тахлил килади. Биз урганадиган фан формал мантик,1 булиб, у хозирги пайтда узининг махсус формаллашган тилига, тугри мухо- кама юритиш учун зарур булган самарали мантикий метод­ лари ва усулларига, концептуал воситаларига эга. У тафаккурни урганувчи бошка фанлар, хусусан, фалсафа, психология, физиология билан хамкорлик килади хамда илмий билимлар системасида узининг муносиб урнига эга. Айникса, унинг билиш методи сифатидаги ахамияти катта.


МАНТИК.НИ УРГАНИШНИНГ АХДМИЯТИ


Тафаккур шакллари ва конунларини урганиш, улардан онгли равишда фойдаланиш фикрлаш маданиятини усти- ради, хусусан, фикрни тугри куриш малакасини ривож- лантиради; бахс юритишда узининг ва бош каларнинг фикрига танкддий муносабатда булишига, сухбатдошининг мулохазаларидаги хатоларни очиб ташлашга ёрдам беради. Мухокамани тугри куришга, формал зиддиятлар, хато- ларга йул куймасликка эришиш, айтиш мумкинки, узига хос санъат - м а т р , санъати хисобланади. Бу санъатнинг назарий асосларинй чукур эгаллаган кишигина унинг имкониятлари- ни амалий мухокама юритишда намойиш кила олади. Шу уринда буюк мутафаккир Форобийнинг мантик илмининг ахамияти хакдда билдирган куйидаги фикрларининг алохдда эътиборга лойик эканлигини таъкидлаш зарур. У шундай ёзади:
«Бизнинг максадимиз аклни, хатога йул куйиш мумкин булган
барча холларда, туфи тафаккурга етаклайдиган, унинг ёрдамида хар сафар хулоса чикараётганда адашишга карши эхтиёт чораларини курсатадиган санъатни - мантик санъатини урганишдир. Унинг асосий конун-коидаларининг аклга булган муносабати фамматика санъати коидаларининг тилга булган муносабатига ухшаш; хуцци фамматика кишиларнинг тилини туфилаш эхтиёжи сабабли яратилгани, унга хизмат кдлиши зарур булгани сингари, мантик хам тафаккур жараёнини яхши амалш ошириш максадида хатога йул куйиш мумкин булган барча холларда аклни тугирлаб туради»2.
Унинг таълим сохасвдаги вазифалари хам ждццийдир. Укув жараёнининг самарадорлига маълум бир даражада ишлатиладиган
1 Формал мантик, баъзан умумий ма-нтик деб хам юритилаци. Классик ва ноклассик мантиклар унинг тараккиётининг асосий йуналишлари хисобланади.
- Аль-Фараби.В водный трактат в логику.//Материалы по истории прогрессивной
общественно-философской мысли в Узбекистане. Ташкент, 1976, с.128.


тушунчаларнинг, терминларнинг аник, булишига, муаммоларнинг мантикан тугри куйилиши ва х,ал килинишига, мавжуд гипотезалар структурасини тугри т а х л и л кила олишга, аргументлаш коидаларидан тугри фойдаланишга боглик.
Фан учун формал мантик мураккаб муаммоларни ечиш воситасини беради. Бундай воситалар, одатда, илмий наза­ риянинг структурасини урганишда, унда ишлатиладиган формализмнинг мох,иятини тушунтириб беришда, формал зиддияглар булса, уларни аниклашда мух,им ах,амиятга эга.

М ашклар




Download 16,21 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   69




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish