V. Бирлашган Мнллатлар



Download 0,68 Mb.
Pdf ko'rish
bet6/7
Sana22.02.2022
Hajmi0,68 Mb.
#88995
1   2   3   4   5   6   7
Bog'liq
fayl Otamdan qolgan - 15.04.2015 07-04-10

— 
Й у р - а .
— Йукласа, токка утинга кетиб эди, дс.
— Узи каерда юрибди?
— Ишинг булмасин.
— Нимага ишим булмайди? Улик-тиригини била- 
йин-да.
— Хайиткални жарида ётибмиз.
— Жарда ётади?
— Аслида, тонда ётамиз. Жарга кечаси келамиз.
— T
of
каерда, Хайиткални жари каерда?
— Отни олдида нима дегич ran. Тордан Хдйрондара 
энамиз. Хайрондарадан кейин Хайиткални жари-да.
— Бир узими?
— Бир узим каёкда — унта жигнт У^имизлан Рашид 
бор. Бошкалари бошка кишлокдап. Хали таяии купаямиз. 
Теварак кишлоклардан жигитлар келиб кушилаяпти.
— Кечаси Хайиткални жарида нима килади-а? Уйги- 
насида, бола-бакрагинаси олдипшасида ётса булмай- 
дими-а?
— Дехконкул! Сен нимани биласан? Биз эл-юрт 
учун олишаяпмиз. Бирови-да Хайиткални жаридан тирик 
утолмаяпти. Утганини-да кураман!
— Кимни айтаяпти?
— Кизилларни-да, кимни буларди.
— Кизиллар Хайиткални жаридан ртадими?
— Эса-чи. Деновдан Хужасоатга келгич йул Хайит­
кални жаридан утади-да. Бошка йул йук. Шу жарда 
Кизилман, дегичини конига белаяпмиз.

Кузига карасин-да, кизилларда милтик бор, 
дейишади.
45


— Милтик бизда-да бор. Бир кечаси бешта Кизилни 
улдириб, пулемётини-да олиб олдик.
— Ишкилиб, кузига караси н, дейман-да.
— Дехконкул! Кузимга карасам-карамасам, Кизил 
зотини энасини жабдуклайман!
— Куп катта кетмасин.
— Дехконкул! Катта кетсам-кетмасам, кишлоримизга 
у рис зотини ёнаштирмайман!
Пичир-пичир эшита бериб кузим кетади.
10
Тонглай айвон карайман.
Айвонда кУрпа-т^шак булади — отамиз йук булади.
Мен ер тепиб-ер тепиб ингиллайман. Мен ер юмалаб- 
ер юмалаб ингил лайман.
Онамиз енгимдан олиб турризади.
— Желакни кир килдинг, кирринни олдида кирилиб 
кетгур! — дейди. — Йук отани каердан топаман? Сен- 
дан ота карзим борми?
Мен ошхона чопаман. Сув тула кузаларга тупуриб- 
тупуриб кочаман.
Кетимдан отилмиш косов дарвоза тараклаб тегади.
11
Отамиз качон келади, деб кун санайман.
Кун санай бериб, бармокларим такчил булиб колади.
Кун санай бериб, кафтларим бармокларим билан 
тулиб колади.
12
— Булди, энди кайтиб келсин. Анави Дехконкули 
безорижонимни чикарди, — дея пичирлайди онамиз.
— Бола бола-да, - дейди отамиз.
— Аёллар, эркагингиз босмачи буп кетибди, шу 
чинми, дейди.
— Дехконкул! Босмачи деманглар. Неча марта ай- 
таман, босмачи деманглар деб.
— Бари аёл шундай дейди.
— Деса дея беради-да. Босмачи булиб, кайси юртни 
босиб олибмиз? Босмачи булиб, кайси элни талон-торож 
этибмиз? Дехконкул! Босмачи дегич гапни улар уйлаб 
топдилар.
— Кимлар?
46


— Кимлар буларди — кизиллар-да. Кимлар булар- 
ди — падар лаънат ч^чкалар-да. Чучкалар узлари юр- 
тимизга бостириб келди. Яна-тарин, бизни босмачи деб 
атади. Падар лаънат чучкалар ^зларини ёрликларини 
бизнинг пешонамизга ёпипггирди.
— Унда, бу риши ким булди?
- / Мужохид!/ Билдингми? Мужохид!
— У нимадегани булди?

М у ж о х и д
чгцорт учун жих,од 
э т у в ч и
одам ówi a r n j
Эл-юрт й^лида шахид б^лиш учун шай одам билади.
Ким билади, Дехконкул, эл-юрт шундай деяпти-да.
— Дехконкул! Эл-юрт кизиллар ирвосига учмасин. 
Мен кизилларни битта куймай кираман. Омон колмиш 
Кизилни каердан келган булса — уша ёкка кайтариб 
хайдайман. Эл-юрт ана ушанда билади — мужохид 
ким, босмачи ким эканини. Ботар кунни отар тонги 
билади.
13
Бир окшом дарвозамизда учта одам кора беради.
Одамлар остонамизда аланг-жаланг булиб туради.
Онамиз бет бекитиб-бет бекитиб пешвоз боради.
— Кани у, туземец? — дейди бирови.
Онамиз англамайди — ер бокиб тура беради.
— Мен сен чуркадан сураяпман?
— Кани у, туземец, чурка?
— Ким-ким? — дейди онамиз.
— Босмачи эринг кани, деяпман!
Онамиз ана шунда англайди. Хиёл юз очади.
— Xa-а, отасими? — дейди. — Отаси торлаб кетиб эди.
— Качон келади, туземец, чурка?
— Утин териб булса, келади-да.
Келувчилар кет кайрилади.
— Узи бир туземец чурка б^лса, яна-тарин бетини 
бекитади-я! — дейди.
14
— Келгичлар бирови ( Нормурод ф а о ^ булдиJ
— Дехконкул! Шу энарарга айтиб^к^й, кадамини 
тортса тортди, тортмаса, уз к^лим билан калласини 
оламан.
— Узи, кизиллар качон кетар эмиш?
— Дехконкул! Кизиллар кетмайди, хайдамаса кет-
47


майди. Кетмаса, узларини шури. Бари Кизилни тутдай 
тукаман. Кизиллар у лигини южирларга ем киламан.
— Бир Рашид босмачи билан икковини кулидан 
нима келади?

Дехдонкул! Неча маротаба айтаман, босмачи дема 
деб. Босмачилар аиа — кизиллар!
Бари шундай деяити-да, меида нима айб?
— Бари айтса-да, сен айтма. Чин, бизнинг кишлокдан 
Рашид икковимиз, чин. Биз нима килайлик, бари дин- 
имонинн сотаяпти. Бирови Шуро булаянти, бирови 
фирка булаяпти, бирови хосилот булаянти. Дехкоикул! 
Мен уларни жигит санамайман. Йук, жигит санамай- 
ман. Гапни уроли келди, айтайин... Улар хунаса! Ха, 
хунаса!
— Шундай дейишга уялмайдими?
— Булмаса, нима дейин? Кофир дейин десам — 
бари узбак бузболалар. Узбак дейин десам — бари 
кофирлар йулидан юрибди. Мусулмон буи — мусулмон 
эмас, кофир буп - кофир эмас. Бундайчикннларни ким 
дейди? Хунаса дейди-да!
1S
— Бу сафар хаяллаб колди?
— Кулобда булдшс. \Иброхнмбек курбош^ хазратлари 
кулида машк олдик.
— У киши ким булди?
— У киши \ и слом__дашкари cQpóoHij буладилар.
Иброхимбек хазратларинизудбошимиз дёсак-да була^чи, 
амиримиз десак-да булади. Боиси, амиримиз уз жой- 
ларига Иброхимбек хазратларимизни тайинлабдилар-да, 
узлари Афрон истон сари сипориш берибдилар. Худо 
хохласа, Иброхимбек хазратимиз сорбонлигида бари 
урисни битта куймайин кирамиз.
— Кулобга бир узи бордими?
— Йук! Элликтача жигит булиб бордик. Иброхимбек 
хазратимиз кароргохида туркий лашкарбошилар машк 
бер;ш. Ай, бир барлос жигитлар машк олаяити, ай, бир 
барлос жигитлар машк олаяити! Жигит эмас — лочин, 
лочин! Иброхимбек хазратимиз барлослари олса ола- 
ди — асло олдирмайди!
48


16
Тарин кун санайман.
Тарин бармокларим такчил булиб колади.
Тарин 
кафтларим 
бармокларим 
билаи 
тулиб 
колади.
17
Тунлардан бир тун ташкарида тапир-тупур булади.
Амрлар эшитилади:
— Кимирлама, отаман!
— Кадди н гни кутар!
— Кулингни бер!
— Типирчилама!
Шунда, отамиз овози-да келади:
— Рашид айтди-я, шу кеча уйиигга борма, деди-я! 
Рашидни гапини олмадим-а, ай, аттанг-а!
Онамиз отилиб ташкарилайди. Овоз бериб йиглайди.
— Эй, моча! — дейди биров. — Учир, булмаса се- 
ниям бойлаймиз!
Хаминкадар тала-туп булади. Хаминкадар дук-зурум 
булади.
Ташкари бирдан ёришади.
Мен ана шунда ташкарилайман.
Ташкарида куша фонус ёнади.
Куллари куллирлик отамиз супада ётади. Бет-боши 
кон отамиз ружанак ётади.
— Успенский, Полторацкий! Отни олиб келинглар! -
дейди биров.
Бир фонуслик чонкиллайди. Кучадан от етаклаб 
келади. Супа олдида бел килади.
Амр этувчи отамиз буйнидан эгар кошига аркон- 
лайди.
— Хайда! — дейди.
От куча йул олади.
Отамиз от кетидан оёк тираб-тираб одимлайди. Узини 
кетига ташлаб-ташлаб одимлайди.
Девор суяниб турмиш онамиз тарин овоз бериб 
йиглайди.
— Эй, моча чурка, мен сенга у^ир деяиман! — 
дейд^У сп енски и ^
Онамиз дами ичига тушиб кетади.
— Чанишев! — дейди отамиз. — Манави чучкаларинг- 
га айт, пошикаста-заифаларни ундайчикин сукмайдилар!
49


— Сукаётганим йук, — дейди Успенский. — Мочани 
моча дейди-да. Сен ханги чурка, заифанг моча чурка! 
Юртинг — Чуркистон!
— Ундай дема! Туркистон де, Туркистон! Мен 
Урусиянгни Чучкаистон деётганим йук!
— Узи, Туркистон номи нимадан олиб айтилади, 
Полторацкий?
— Турк сузидан олиб айтилади. Туркийлар макони, 
деган мазмун беради.
— Xa-а. Сен чурка туземец узингни буюк туркийлар 
деб биласанми? Буюк туркийлар...Буюк Туркистон... 
Сассик чуркалар! Сассик Чуркистон! Ана, сен кимсаи!
— Узи бир чурка туземец б^лса, Туркистон, тур­
кийлар деган пурим-пурим гапларни каердан билади, 
Колесов?
— Анави Хисор тарафларда турк офицерлари итдай 
изгиб юрибди. Ана ушалар ургатаяпти.
—САнвар пошон^ асфаласофилинга жунатганимизга 
УН ик кийил пулшию?
— Каланги-касанрилари хдмон дайдиб юрибди.
Онамиз отамиз кетидан эргашиб боради. Хик-хик
этиб боради.
Мен онамиз кетидан эргашиб бораман. Инг-инг этиб 
бораман.
Олдинма-кетин катта йуллаб келамиз.
Катта йулда тарин иккита отлик булади.
Кизиллар ана шу манзилда оёк илади.
18
— Чанишев! — дейди отамиз. — Бир кун булмаса, 
бир кун сен су л лох келишингни билиб эдим. Айнан сен 
суллохни келади, деб уйлаб эдим. Уйлаганим булди, 
Чанишев!
— Ха, нима дейсан, нима? — захрини сочди Ча­
нишев.
— Чанишев! Мен шу кишлоримизга кадам куяман 
дегич урис конини ичдим. Олисдан к^рдим - отдим, 
якиндан к}фдим — суйдим. Ай, аттанг-а, куллик булиб 
колдим. Мен урис зоти конини колдирмайин ичаман 
деб эдим.
— Ичолмас эдинг. Босмачи зотини таг-томири би- 
лан кириб ташлаш учун бир юз олтмиш минг Кизил 
КУшин булиб келиб эдик. Бир юз олтмиш минг оврупоча 
куроллик capa лашкар-а!
50


— Куллик булмаганимда, бир юз олтмиш мингини-да 
конини ичар эдим! Чанишев! Бир ушлаш булса — ушла- 
динг. Булар иш булди. Энди, кулларимни куйбер.
— Сендан курккулик, А краб, курккулик!
— Чанишев! Куп к^рка берма. Мана, эгар кошига 
куй куганлагандай куганлаб олдинг. Энди каёкка-да 
борар эдим.
— Лазаревич, Фонштейн! Кулини куйиб юборинглар!
Кизиллар отамиз кулини куйиб юборади. Отамиз
уюшиб-уюшиб колмиш кулларини ёйиш учун кулоч 
отиб-кулоч отиб олади.
Шунда, кизиллар ёппа барака милтик ёпишади.
— Ай, Чанишев-ай! Туккиз кайтган-ай! — дея кулади 
отамиз. — Юракдан-да бор экан-да! Шу юрагинг билан 
мени ушлагани келдингми-а? Акраб курбошини-я? Ай, 
энаБар нуБай-а, ай, занрар нугай-а!
— Сукма, туземец!
— Чанишев! Сен ким? Айт, сен ким? Нурай - мусул- 
мон фарзанди. Сен мусулмон фарзанди була туриб, 
манави урислар гапига кириб келдинг. Урислар менинг 
калламни ейиш учун сен нурайларни бекорга танламади. 
Боиси — узбак билан нурайни тили бир, дини бир, 
урф-одати бир. Билсанг — сен н^рай узингга узинг 
милтик Укталиб келдинг! Энди айт, туземец менми ё 
сен туккиз кайтган нурайми?
— Мен сен билан харбий судда галиришаман. Акраб 
курбоши! Рудзутак, йул ол!
Кизиллар Денов тараф жилов буради. Ана шунда 
кизиллардан бир соя айрилиб колади. У Норму род 
фаол булади.
— Чанишев! — дейди отамиз. — Бир оёк ил! Анави 
хунасага айтар гаи им бор!
Кизиллар оёк илади.
— Ай, Нормурод хунаса! — дея кет бурилади ота­
миз. — Сен мени урисларга ушлаб бердинг! Илойим, 
кариган чорингда тентак бул, аёлингни уч талок куй
элга эрмак, халкка шалок булиб ул, оллоху акбар!
19
Тун куройдин булади.
Киблагохда Керагатор оппок-оппок окариш беради.
Чанишев 
tof
хушруйидан хузурланади.
— Бай-бай-бай! — дейди. — Ана жамол, мана жа-
51


мол! Биз энди 6у жамолистонни Узбакия деб атаймиз, 
Узбакия!
— Туркистон яхши эмасми?
— Йук, Узбакия деймиз, Узбакия. Урток Ленин 
Туркистонни Узбакия деб атаймиз, деб эдилар. Урток 
Ленин сузи cjte, гапи ran! Биласанми, урток Ленин нима 
учун Туркистонни йук килиб, Узбакия деб атамокчи 
эди? Туркистон — туркий халклар ота юрти. Шун- 
дан туркий туземецлар оталари юрти Туркистон учун 
кулларига курол олмокда. Туркий туземецлар оталари 
юрти Туркистон учун жонларини тикмокда. Ана шу 
Туркистонни йук килиб ташласак, туркий халклар кайси 
отлик ота юрт учун жиход киладилар? Бундай дохиёна 
роя
факат Лениндан келади!
Отамиз унг кабатида иккита Кизил боради. Отамиз 
чап кабатида иккита Кизил боради.
Отамиз олдида Чанишев боради.
Фонуслар лоп-лоп этиб боради.
Мен пешонамни онамиз тиззасига нукиб-нукиб хикил- 
лайман.
— Эна, эна!..— дейман.
Мен юзларимни онамиз кулларига босиб-босиб хикил- 
лайман.
— Кетди, отам кетди!..— дейман.
— Курдим...— дея озурда булади онамиз. — Кур- 
дим, отанг кетди...
Онамиз уксиб-уксиб йирлайди. Онамиз увв-увв 
йир

лайди.
Онамиз овоз куйиб йирлайди — демак, хавф-хатар 
олислайди. Демак, энди куркмаса булади.
Шу боис, отамиз кетидан йул олиб йирлаймаи.
— Ота-а-а! — дейман.
Отамиз кайрилиб карамайди.
Фонуслар лоп-лоп этиб боради.
Кизиллар отда булсалар-да, милтик укталиб-укталиб 
боради.
Отамиз Кизил милтик тирида кетади.
Мен отамиз кетидан чопаман. Пилдир-пилдир чо- 
памап.
— Ота-а-а!
Яланг оёкларим ерга тегиб-тегмай чопаман. Ана-ана 
етажак буламан.
— Ота-а-а!


Жон-жахдим билан чоламан. Шунда, бетим билан ер 
учаман. Кафтларим билан ер бориб ту шаман. Забтим 
билан бир-икки бор юмалаб оламан. Жойимдан турайин 
дейман — туролмайман.
Отамиз Кизил милтик тинида кетади.
Ерда ётмиш куйи отамиз кетидан карайман.
— Ота-а-а!
Фону с л ар лоп-лоп этиб боради.
— Ота-а-а!
Отамиз Кизил милтик тирида кетади.
20
Отамиз чимзор оралаб боради.
Отамиз бурдойзор оралаб боради.
Бурдойзор адоБИ дарёча о кади.
Дарёча адок сохи ли Сайрак кишлори булади. Дарёча 
кибла сохили Хужасоат 
к и ш л о ри м и з
булади.
Отамиз Кизил милтик тирида боради-боради — ана 
шу дарёча буйида оёк илади. Чап елкаси оша киблагох- 
да ко л миш кишлорига бокади.
Бокади-бокади — ботинан-ботинан инкиллаб-инкиллаб
о л ад и.
Кизиллар отамиз чап елкасига милтик билан туртади.
— Олра, олра! — дейди.
Отамиз энди унг елкаси оша бокади.
Бокади-бокади — хурсиниб-хурсиниб о л ад и.
— Дехконкул-ай! — дея овоз беради.
Отамиз онамизни йукладими? Отамиз мени йуклади- 
ми? Мени йукласа — нима учун йуклади? Мен гудакдан 
химо тиладими? Мен ушокдан панох тиладими? У шок 
урлон кулидан нима-да келади?
Кизиллар отамиз чорловини узларича йуяди. Мазкур 
бурдойзорда босмачилар бор, дея йуяди. Ана, Акраб 
курбоши босмачиларни йуклаяпти, дея йуяди.
Кизиллар апил-тапил бурдойзор милтик буради.
Аммо отамиз йукламиш Дехконкул... босмачидан 
шовур булмайди.
— Дехконкул-ай!
Кизиллар хаминкадар жонсарак булади. Тап-таи от­
дан ташлайди. Шарак-шарак милтик унглайди.
— Дехконкул-ай, Дехконкул!..
Дехконкул дегич... босмачидан хамон шовур бул­
майди.
53


Ана шунда отамиз Акраб курбошилигини килади!
Лик этиб от миниб о л ад и. Тиззалари билан от ник- 
тайди.
От жойидан забт о л ад и. Аммо ун-ун беш кадамда 
бирдан тис булади. Жойида ер тепинади.
Боиси — юган учи ерда ётмиш Кизил билагида 
булади.
Кизил юган учида судралиб-судралиб боради. Кизил 
бакириб-бакириб боради:
— Акраб, агар кочсанг, болалариндш отамиз] Акраб, 
болаларингни битта куймай отамиз!..
Отамиз «бола» с^зидан кейин забтидан кайтади.
L Отамиз «бола» с^зидан кейин ^иятму^ан
Кизил сапчиО турадиГОтамиз оёрига ёпишади.
Отамиз Кизил кукракка оёк куяди.
— Осилма! — дейди. — Узим тушаман!
Кизил л ар отамизни у раб олади.
Кизиллар юрак ховучлаб-юрак ховучлаб туради. 
Отамиз ана шу вазиятни англаб олади.
Отамиз ана шу вазиятдан келиб айтади:
— Дарё буйини олиб ётасизлар, деб эдим, — дей­
ди. — Булар бошка жойни олибди-да.
Отамиз шундай дея-дея, теварак-бошга олазарак- 
олазарак бокади.
— Кимни айтаяпсан? — дейди Чанишев.
— Кимни буларди — жигитларимни-да.
— Сен бизнинг келишимизни билиб эдингми?
— Чанишев! Сен мени узингдайин бир тупори ко- 
фир деб уйлаб эдингми? Эса-чи, билиб эдим, эса-чи. 
Жигитларимга дарё ёкасида ангниб ётинглар, деб та- 
йинлаб эдим.
— Жигитларинг энди каерда карайди?
— Каерда буларди — Худони бир ерида-да. Хдли 
йулимизда Хайиткални жари келади. Анбарсой келади, 
Кизилсув келади...
Кизиллар йулларида давом эттишларини-да билмай- 
ди, кишлокка кайтиб боришларини-да билмайди.
21
Отамиз ана шунда ran индаллосидан олади:
— Чанишев! — дейди. — Узи, мени каёкка олиб 
кетаяпсан?
— Юрчига.
54


— Ундан кейин-чи?
— Тошканга.
— Тошкандан кейин-чи?
— Урусияга.

Download 0,68 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish