Вариант №25 Мавзу



Download 164,49 Kb.
Sana22.02.2022
Hajmi164,49 Kb.
#94838
Bog'liq
25-variant



МУХАММАД АЛ-ХОРАЗИМИЙ НОМИДАГИ
ТОШКЕНТ АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ УНИВЕРСИТЕТИ
ЭЛЕКТРОНИКА ВА РАДИОТЕХНИКА КАФЕДРАСИ
“Электроника ва схемалар 2” фанидан
2 мустақил иши
(вариант №25)


Мавзу: “БИПОЛЯР ТРАНЗИСТОРДА ЙИҒИЛГАН ЭЛЕКТРОН КАЛИТ СХЕМАСИНИ ТАДҚИҚ ЭТИШ”
Гурух:CAE012
Бажарди: Мамадалиев Араббой
Текширди: Д. Арзиев
Тошкент – 2020


Мавзу: “БИПОЛЯР ТРАНЗИСТОРДА ЙИҒИЛГАН ЭЛЕКТРОН КАЛИТ СХЕМАСИНИ ТАДҚИҚ ЭТИШ”


Ишнинг мақсади:
1. БТ да йиғилган электрон калит схемасини асосий характеристикалари, параметрлари ва схемани ишлаш тартибини ўрганиш.
2. БТ асосида йиғилган калит схемаси учун мухандислик хисоблашларни бажариш.
Берилганлар (дастлабки маълумотлар)

Вариант

Таъминот манбаси (ТМ)
кучланиши Uтм, В

Юклама қаршилиги
Rю, Ом

Коллектордаги қаршилик
RК, Ом

25

5

1150

270

1. БТ асосидаги транзисторли калитни параметрларини хисоблаш.
Кремнийли БТ транзистор учун умумий эмиттер (УЭ) уланишга эга бўлган электрон калитнинг принципиал схемаси. 1-расмда келтирилган.



1-расм. Кремнийли БТ транзистор учун умумий эмиттер уланишга эга бўлган электрон калит схемаси: а) принципиал схемаси; б) эквивалент схемаси

Транзистор типини (турини) танлаб оламиз.


Коллектор токини хисоблаймиз:
IК=(UТМ-UКЭТ)/RК ,
Бу ерда
UТМ – таъминот манбаси кучланиши (5В);
UКЭТ – биполяр транзисторнинг тўйиниш кучланиши (ҳар хил типдаги тарнзисторлар учун ҳар хил бўлади, кўпгина ҳолларда 0.2 В дан 0.8В гача), ўрганилаётган холатда 0.4В қилиб оламиз;
RК- коллектор қаршилиги (270 Ом)

Шунга асосан:


IК = (5-0.4)/270 = 0.017A = 17мА
Амалиётда элементларнинг ишончлилигини эътиборга олган ҳолда қийматлари захира билан олинади, шунинг учун 1.5 коэффициентда оламиз.
Рухсат этилган коллектор токи 1.5*0.017=0.0255А дан кам бўлмаган ва коллектор-эмиттер кучланишининг максимал қиймати 1.5*5=7.5В дан кам бўлмаган транзистор танланади.
Берилган парметрлар бўйича BC848 транзистори (Ikмакс=0.1А Uкэ=30В) мос келади. BC848 транзисторнинг характеристикилари (https://www.radiolibrary.ru/reference/transistor-imp/bc848.html) сайтидан олинади ва унинг тури мультисим дастурида мавжуд бўлиши керак:
Тузилиши: n-p-n
Коллектор-эмиттер кучланиши: 30 В дан катта бўлмаган.
Коллектор-база кучланиши: 30 В дан катта бўлмаган.
Эмиттер-база кучланиши: 5 V
Коллектор токи: 0.1 А дан катта бўлмаган
Коллектор қуввати тарқалиши: 0.25 Вт дан катта бўлмаган
Транзисторнинг ток бўйича кучайтириш коэффициенти (hfe): 110 дан 800 гача.
Ток бўйича узатиш коэффициентини чегаравий частотаси: 150 МГц
Корпус: SOT-23

Калитнинг эквивалент схемасини параметрларини аниқлаймиз:






RБ = h11э

    1. . УЭ схемаси мос равишда BC848 транзисторнинг кириш ва чиқиш статистик характеристикалари оиласини қуриш.

УЭ схемасига мос равишда BC848 транзисторнинг кириш характеристикасини Uкэ = 0 В ва Uкэ = 5 В бўлганида Iб = f(Uбэ) ни олиш.


Транзисторнинг параметрларини ўлчаш учун 2- расмдаги схемани йига-миз.

2- расм. Транзисторнинг статик (менимча статистик) кириш характеристикаси оиласини олиш схемаси

IБ ва UБЭ ларнинг олинган қийматларини 1-жадвалга киритамиз ва бу қийматлар асосида BC848 транзисторнинг статик кириш характеристикаси оиласини қурамиз.


УЭ уланиш схемасига мос равишда BC848 транзисторнинг статик кириш характеристикаси оиласи, яъни Uкэ = 0 В и Uкэ = 5 В бўлганида Iб = f(Uбэ) боғлиқлиги
1-жадвал

UКЭ=0В

UКЭ=5В

IБ, мкА

UБЭ, мВ

IБ, мкА

UБЭ, мВ

25

590

25

694

50

609

50

716

75

620

75

731

100

628

100

742

125

634

125

752

150

639

150

760

175

643

175

767

200

647

200

774

250

653

250

785

300

658

300

795

350

663

350

804

400

666

400

812

450

670

450

820

500

673

500

827

Берилган қийматларга мос равишда транзисторнинг кириш характеристикаси Iб = f(Uбэ) ни графигини чизамиз (3- расм).



3- расм. BC848 транзисторнинг кириш характеристикаси Iб = f(Uбэ) ни графиги


УЭ уланиш схемасига мос равишда транзисторнинг чиқиш характеристикаси оиласи, яъни Iб = const бўлганида Iк = f(Uкэ) боғлиқлигини олиш.


УЭ уланиш схемасига мос равишда BC848 транзисторнинг статик чиқиш характеристикаси оиласи, яъни Iб = const бўлганида Iк = f(Uкэ) боғлиқлигини олиш учун Мультисим дастури муҳитидаги характериограф-IV ни қўллаймиз (4-расм). Характериограф-IV ни қўллаш бўйича маълумотларни https://cxem.net/comp/comp193.php сайтидан олиш мумкин.

4-расм. Транзисторнинг статик чиқиш характеристикаси оиласини олиш

Характериограф ёрдамида чиқиш характеристикасини 5 дан кам бўлмаган шахобчалари олиниши керак. Бунинг учун «параметры моделирования» дарчасида I_b параметри учун «приращение» =5 ўрнатилади.


UКЭ кучланишини 0 дан 20 В гача ўзгартирамиз. Бунда “Приращение= 50 мВ”.
Характериограф-IV ёрдамида 2- жадвал тўлдирамиз.
Бунда I_b қиймати ўрнига характериографдан олинган қиймат қуйилади.
УЭ уланиш схемасига мос равишда транзисторнинг чиқиш характеристикаси оиласи, яъни Iб = const бўлганида Iк = f(Uкэ) боғлиқлиги жадвали
2-жадвал

UКЭ, В

IБ=0 мкА бўлганида IК

IБ=90 мкА бўлганида IК



IБ=180 мкА бўлганида
IК



IБ=270 мкА бўлганида IК



IБ=360 мкА бўлганида IК



IБ=450 мкА бўлганида IК

0

0

0

0

0

0

0

0,125

0

17.34

27.42

33.85

38.81

42.48

0,25

0

22.59

39.35

53.17

55.98

74.19

0,5

0.00255

22.86

40.17

54.69

67.45

78.95

1,0

0.00263

23.03

40.42

55.03

67.89

79.49

2,0

0.00269

23.31

40.96

55.75

68.74

80.46

3,0

0.00277

23.59

41.47

56.41

69.59

81.49

4,0

0.00284

23.88

41.93

57.16

70.47

82.51

5,0

0.00291

24.18

42.50

57.88

71.35

83.53

6,0

0.00298

24.47

43.01

58.55

72.19

84.50

7,0

0.00306

24.77

43.51

59.25

73.06

85.52

8,0

0.00314

25.06

44.03

59.96

73.94

86.55

9,0

0.00322

25.36

44.52

60.62

74.79

87.57

10

0.00329

25.64

45.06

61.34

75.64

88.53

15

0.00369

27.10

47.61

64.84

79.96

93.59

20

0.00412

28.56

50.19

68.34

84.28

98.65

Жадвал асосида транзисторнинг чиқиш характеристикаси Iк = f(Uкэ) ни қурамиз (5-расм)



5-расм. BC848 транзисторнинг чиқиш характеристикаси Iк = f(Uкэ) ни графиги

БТ нинг чиқиш характеристикаси оиласи графигида тенгликка мос равишда координата ўқида ётувчи иккита нуқта орқали юклама чизиқи чизигини ўтказамиз: кучланиш ўқи бўйича Ik=0, нуқталари ва ток ўқи бўйича Ik=UТМ /Rкэ=17мА, Ukэ=0.


Юклама чизиғи билан характеристиканинг кесишмаларидан Iб ва калитнинг чиқиш кучланишлари Uчиқi=Uкэi (i=1,…,N) қийматлари олинади, бу ерда N – нуқталар сони.

6-расм. UКЭi қийматини аниқлаш


Чиқиш кучланишининг қийматлари
3-жадвал

UКЭi, В

UКЭ0

UКЭ1

UКЭ2

UКЭ3

UКЭ4

UКЭ5

Uчиқi=UКЭi, В

4,05

0,120

0.09

0.08

0.07

0.06

RБ ни аниқлаймиз


RБ = h11э
Бунинг учун 5-расмдаги IБ2=100 мкА бўлганида 2 нуқта (юклама чизиғининг ўртаси) ишлатилади.
h11э параметрини кириш характеристикасидан аниқлаймиз:

7-расм. h11э параметрини аниқлаш
6-расмдан Iб1=130 мкА, Iб3=230 мкА, Uбэ1=686 мВ, Uбэ3=733мВ қийматларни оламиз. У холда h11э қуйидагича аниқланилади:



RБ = h11э=20000 Ом
БТ нинг Uкэ≠0 даги кириш вольт-ампер характеристикаси Iб=f(UБЭ) чиқиш кучланиши Uчиқi га мос келувчи UБЭi қийматини аниқлашга имкон беради.

8-расм. Uбэi ни қийматини аниқлаш
У холда мос келувчи кириш кучланиши қуйидаги ифода ёрдамида аниқланилади:
.
Кириш кучланиши қийматларини хисоблаш натижалари
4-жадвал

UБЭi, В

UБЭ0

UБЭ1

UБЭ2

UБЭ3

UБЭ4

UБЭ5

0,622

0,692

0,712

0,722

0,736

0,740

Uвхi, В

Uвх0

Uвх1

Uвх2

Uвх3

Uвх4

Uвх5

0

2,492

4,312

6,122

7,936

9,74

Олинган Uчиқi ва Uкирi қийматларининг жуфтликлари калитнинг узатиш характеристикасини қуришга имкон беради.


Чиқиш кучланишининг юқори сатҳи (6-расмда “0” нуқта) БТ нинг кесиш режимига мос келади:
.
Пастки чиқиш сатҳи (6-расмда “5” нуқта) БТ нинг тўйиниш режимига мос келади:
.
Узатиш характеристикасини қурамиз:

Узатиш характеристикаси


5- жадвал

Uвхi, В

0

2,492

4,312

6,122

7,936

9,74

Uвыхi, В

4,05

0,120

0,09

0,08

0,07

0,06


9- расм.Транзистор асосида йиғилган калитнинг узатиш характеристикаси


Калитнинг узатиш характеристикасида учта соҳа мавжуд: кириш кучланишининг кичик сатҳига мос келувчи кесиш соҳаси, БТ ни кесиш режимидан тўйиниш режимига ўтишига ёки аксинча холатига мос келувчи фаол соҳаси (актив соҳа); кириш кучланишининг катта сатҳига мос келувчи тўйиниш соҳаси.
Калитнинг узатиш характеристикасини янада аниқроқ хисоблашда ток бўйича статик узатиш коэффициентини база токи қиймати га боғлиқлиги эътиборга олиниши керак.

ХУЛОСА
Мен ушбу мустакил ишни ўзимга белгиланган вариантга мос келувчи( Вариант № 25 ) параметерлардан фойдаланиб бажардим.Ушбу мустакил ишда берилган лабаратория машғилотини виртуал схемасини NI Multsim 13.0 дастури ёрдамида йиғиб чиқдим ва ўлчаб топилиши керак бўлган параметрларни ўлчаб топдим . Мустакил ишни бажариш давомида давомида BC848 транзисторидан фойдаландим. Олинган натижалар асосида хисоб китоб килиб кийматларни топдим . Ушбу олинган қийматлардан фойдаланиб параметрларни бир-бирига боғлиқлик графикларини Microsoft Excel ёрдамида чиздим.



Download 164,49 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish