|
Reorientatsion treninglar
Alfred Adlerning individual psixologiyasi
Alfred Adler-avstriya psixologi, psixiatr va neofreydizm oqimi davomchilaridan biridir. Individual psixologiya tizimi asoschisi.
Uning nazariyasida ta’kidlanishicha, ayrim hollarda insonlardagi noto’liqlik hissiyoti inson o’z hayotini buzish stiliga olib keladi. Agar bunday odamlar "psixopotologiya" doirasida kasal bo’lgan bo’lsa, ularga yordam berishning iloji yo’q, ammo kasal bo’lmagan odamlar bilan ishlash samarali bo’ladi. Bunday odamlar bilan ularning qiziqishlarini va munosabatlarini faollashtirgan holda ishlash lozimdir.
Alfred Adlerning individual psixologiya nazariyasi quyidagi holatlarda namoyon bo’ladi:
Martin Seligman
O’z-o’zidan qoniqmaslik va kompensatsiya. Uning fikricha har bir insonda jismoniy yoki psixik kamchiliklar uchraydi. Bu hissiyot insonlarga yaxshi yoki yomon jihatdan ta’sir qiladi.
Agressiya va to’laqonlikka erishish uchun kurash. Adlerning fikricha aynan shu tuyg’u insonlarni yashash uchun kurashga va komillikka erishishga undaydi. Adler agressiyani hukmronlikka erishish xislatida ko’rgan va aynan shu tuyg’u insonlarni qobiliyatlarni namoyon qilishida, imkoniyatlarni kengayishida namoyon bo’ladi degan fikrni ilgari surgan.
Hayotdagi maqsadlar. Bu maqsadlar inson hayotini umumiy yakunini yoki hayotini qanday borishini aniqlab beradi. Adlerning ta’kidlashicha, inson xarakteri aynan shu maqsadlar tufayli o’zgaradi, yangilanadi deydi.
Adler o’z nazariyalarida o’tmishdan ko’ra kelajakka e’tiborni ko’proq qaratadi. Uning uchun insonni qaerga borishi qaerda bo’lginidan muhimroqdir.
Martin Seligmanning optimizm nazariyasi.
Adler inson hayotidagi asosiy 3 maqsadni ko’rsatib bergan:
Ish-insonlarga qoniqish va keraklilik hissiyotini beradi. Do’stlik-insonlarga muloqotni, munosabatni va emotsianal his-tuyg’uni beradi. Sevgi esa aql va tanning birlashuvidir va boshqa jinsga nisbatan qiziqishni namoyon qiladi. Adlerning fikricha bu tuyg’ular o’zaro bog’liqdir.
Yuqoridagi turlarga qarab, Masak ham hayot tarzini 4 guruhga ajratadi:
"Men" kontseptsiyasi;
Men - ideal;
Dunyo tasviri;
Etik ishontirish;
Adlerning fikricha, insonlarda ijodiylik va siyosiy qiziqishlar ham mavjud bo’lishi lozim.
Alfred Adlerning individual psixologiya terapiyasi quyidagilarni o’z ichiga oladi:
-Inson hayotiy stilini aniqlash;
-"Insayt";
- Reorientatsiya.
Uning terapiyasining maqsadi-insonlarni o’z kamchiliklaridan bartaraf etish, o’zini kamchiliklarini yo’qotish, o’zini-o’zi his etishga olib kelish.
Martin Seligman - Amerika psixologi, pozitiv psixologiya ixtirochisi. Pozitiv psixologiya markazi direktori va Pensilvaniya Universiteti rektori Seligman 1998 yildan beri Amerika psixologlari assosiasiyasi prezidenti.
Uning nazariyasi yordamga muhtoj odamlami o’rganish jarayonida paydo bo’lgan, chunki ayrim bunday odamlar keyinchalik yutuqlarga erishib yordamga muhtoj bo’lmay qoladilar.
Seligmanning fikricha, optimizm omad yoki omadsizlikka asoslanadi. Optimist odamlarning fikricha, omad bu o’zlarining mehnati va uddaburonligi natijasi, ya’ni ular bu tushunchani boshqacha qabul qilishar ekan. Seligman hatto insonlarning fikrlaridan, xatlaridan, maqolalaridan insonlarni baholash imkoniyatiga ega bo’lgan.
Martin Seligman bo’yicha fikrlash stilining xarakteristikasi:
Optimizm
|
Omad
|
Omadsizlik
|
O’ziga qaratilgan (bu mening mehnatim evaziga, buni o’zim qildim va bu menga bog’liq)
|
Sharoitga yo’naltirilgan (sharoit o’xshamadi, shunchaki omad chopmadi, bu mening aybim emas)
|
Keng qamrovli (hohlagan vaqtda va o’zi hohlamaganda sodir bo’ladi)
|
Tor qamrovli (oddiy bu sharoitda imkoniyatlar kam edi)
|
Vaqt bog’liqlikda (avval bunaqa emas edi, kelajakda ham unday bo’lmaydi)
|
Tor vaqt bo’yicha (yaxshi vaqt emas ekan, yana takrorlab ko’rish kerak)
|
Pessimizm
|
Omad
|
Omadsizlik
|
O’ziga qaratilgan (oddiy omad, sharoit odmadli bo’ldi, boshqa odamlar tufayli shunaqa bo’ldi)
|
Sharoitga yo’naltirilgan (o’zim aybdorman, bu mening aybim)
|
Keng qamrovli (yaxshi sharoit uchrab qoldi)
|
Tor qamrovli (mening hayotimda omadsizlik belgilangan)
|
Vaqt bog’liqlikda (avval ham shunaqa edi, keyin ham har doim shunday bo’ladiya)
|
Tor vaqt bo’yicha (vaqt omadli keldi, yana shunday bo’lishi amrimahol)
|
Джулиан Роттер
Djulian Rotter (angl. Julian Rotter; r. 1916, Bruklin) - Amerika psixologi, ta’sir etuvchi nazariya muallifi, shuningdek lokus nazorat va ijtimoiy o’rganish nazariyalari muallifi hamdir. Uning sub’ektiv nazorat darajasini aniqlovchi so’rovnomasi juda mashhur.
Rotterning fikricha, tashqi ta’sirlar insonlarga har xil ta’sir qiladi va buni qabul qilishda insonlar xarakterining har xilligini ko’rishimiz mumkin. Aynan shu ta’sirlarni qabul qilishda insonlarda o’zaro aloqa jarayoni shakllanadi.
Rotter nazariyasi bir necha qismlardan iborat:
Xulq - atvordagi turli xil stereotiplar va biror bir bunday hodisani insonlar tomonidan qabul qilinishi va ko’rinishi.
Biror bir hatti-harakatlar natijasida odamlar miqdor, sifat, natijalarni belgilab qo’yishlari. Bu xususiyatni Rotter kutilayotgan natija deb belgilaydi.
Turli xil yordamlarning turli xil qiymati. Qo’shimcha yordam olayotganda, biz shunday stereotipni tanlaymizki, u bizni yanada qiymatliroq yordamga etkazsin.
Kutilgan qo’shimcha yordam va uning qiymati aniq bir psixologik voqeani tashkil qiladi. Psixologik voqealar insonlar tomonidan har xil qabul qilinadi.
Yuqoridagi birinchi uch komponentlar Rotterning fikricha, insonlar xulq - atvorini bashorat qilish bilan bog’lanadi. Uning fikricha kutilayotgan yordamga, natijaga qarab insonlar stereotiplarni belgilaydi.
Rotter bo’yicha maqsad, 6 ehtiyojdan birini anglash va materializatsiyalash natijasida yuzaga keladi: mavqega va izhor qilishga, himoyaga, dominant bo’lishga, mustaqillikka, sevgi va bog’lanishga, jismoniy komfortga bo’dgan ehtiyojdir.
Rotter ehtiyojlarni insonlar xulq-atvoriga bog’liq ma’lum stereotiplardir deydi. Bunday tushunishda ehtiyojlarni quyidagicha xarakteristikalash mumkin:
Potensial
Qiymatli
Erkin faoliyat
Rotter treningining maqsadlari quyidagilar:
Inson hayotiy stilini aniqlash;
Reorientatsiya:
Eutim potentsialni ko’tarish;
Kutilayotgan natija va yordamga erishish;
Omadsizlikdan, pessimizm unsurlaridan optimistlikka olib kelish. Reorientatsion trening bir necha bosqichlardan tashkil topadi. Birinchi bosqich bu mijoz bilan individual suhbatdir. Bu suhbat natijasidan keyin mijoz guruhiy trenigga qo’shiladi yoki individual mashg’ulotlar olib borilishi aniqlanadi.
Guruhiy reorientatsion trening bosqichlari:
Do'stlaringiz bilan baham: |
