Tillashayx masjidi

ME’MORIY OBIDALAR
Quyosh xudosi Gelios haykali
Miloddan avvalgi III asrda, taxminan miloddan avvalgi 280-yilda Rodos shahri aholisi shaharning bir yillik qamaldan xalos bo’lganligi sharafiga shahar homiysi Quyosh xudosi Geliosning haykalini yaratishga qaror qildilar. Balandligi 35 metr bo‘lgan bu haykal misdan ishlandi. Haykal haykaltarosh Xaros tomonidan 12 yil davomida bunyod etilgan. Haykal Quyosh xudosi Geliosning boshi Quyoshga tegib turgandek tasvirlangan. Bu haykal Kichik Osiyo qirg'oqlaridagi grek orollaridan birida joylashgan. Miloddan avvalgi 224-yildagi zilzila haykalni yakson qilgan. 
Miloddan avval IV-asrda Rodos oroliga Demetriy hujum qiladi. Biroq, erksevar rodosliklarning mardona qahramonliklari tufayli Demetriy boy va qudratli orolni qo'lga kirita olmaydi. Mana shu ajoyib g'alabadan xotira qoldirish uchun mudofaachilar dunyoda eng katta haykal o'rnatmoqchi bo'ldilar. Rodoslik Koloss (yunonlar baland haykalni shunday atashgan) nomi bilan mashhur bo'lgan bu haykal dunyoning oltinchi “mojiza”si hisoblanadi. Maydonda balandligi 37 metrli bronzadan yasalgan o'spirinning qiyofasi qad ko'targan. Uning baquvvat oyoqlari sal kerilgan, o'ng qo'lining kafti esa ko'zlari ro'parasiga qadar oldinga ko'tarilgan. Qaddini bir ozgina orqaga tashlab, nigohini uzoq-uzoqlarga qaratgan. Boshi atrofga nur sochib turgan gulchambar bilan bezatilgan. Bu Quyosh xudosi — Geliosning tasviri bo'lib, orol aholisi bu xudoni o'zlarining homiylari deb hisoblashgan. Rivoyatlarga qaraganda, Rodos oroli dastlab dengiz ostida ekan, uni yorug'likka Quyosh xudosi Gelios olib chiqqan emish. Shu sababli Rodos orolini Gelios oroli deb ham ataydilar.


ME’MORIY OBIDALAR
TILLASHAYX MASJIDI
Ushbu inshoot Toshkentlik mashhur sbayx Tillashayx tomonidan bunyod etilgan. Inshoot XIX asming oxiri - XX asrning boshida, 1890-1902-yiIlarda bunyod etitgan bo‘lib, bu Chor Rossiyasining O‘rta Osiyodagi mustamlakachilik davriga tog‘ri keladi. Tillashayx toshkentlik shayxlaming maslahati bilan masjid buynod etishni o‘z oldiga maqsad qilib qo'ygan va uni ng qurilishini 1890-yili boshlab yuborgan.
Me’moriy obidaning bunyod etilishida har xil o‘lchamdagi xotn va pishgan g'ishtlar, loy, yog’och, tosh, sopol parchalari va shunga o‘xshash mahsulotlardan foydalanilgan. Me’moriy obida o‘zining dizayni bilan o‘z davrida qurilgan boshqa masjidlardan ajralib turgan. Inshoot to‘rtburchak tarhli, gumbazsimon, masjidning ikki yonida uncha katta bo'lmagan minoralar bo'lib, masjidga arkasimon qilib qurilgan ayvon orqali kiriladi. Arkalar soni 3 ta. Masjidning tashqi tomoni bezaklardan holi bo'lib, uning ikki yonida masjidga yorug‘lik tushishini ta’minlash uchun derazalar (18 ta) o‘rnatilgan. Masjidning ichki tarzi tashqi tarzidan mutlaqo farq qiladi, undagi ganch naqshlar, gulli bezaklar insonni beihtiyor o‘ziga jalb qiladi. Masjid ichidagi gumbazosti naqshlar ham o‘zining naflsligi bilan boshqalaridan ajralib turadi. Masjidni yoritish maqsadida qandillar ham o‘rnatilgan.
Masjid milliy me’morchilik an’analarini o‘zida mujassamlashtirgan, “Chor”, uslubda, eshiklari esa xotamkori uslubida bunyod etilgan. Me’moriy obidaning o‘ziga xos tomoni shundaki, uning tashqi tarzida hech qanday bezaklarni ko‘rmaymiz, ammo masjidning ichki va tashqi qismi esa, bezaklarga boyligi bilan ajralib turadi.