«Xavfsizlik qoidalari va elektr xavfsizlik»

NAVOIY DAVLAT KONCHILIK INSTITUTI

KONCHILIK FAKULTET

« Xavfsizlik qoidalari va elektr xavfsizlik»

FANIDAN

MUSTAQIL ISH

BAJARDI 17A-18 TMJ GURUH TALABASI

MUHAMMADOV RAMAZON

QABUL QILDI

NAVOIY-2020

Mavzu

Tishli uzatmali reduktorlar. Chervyakli reduktorlar.Yuritmalar.




Harakatni bir valdan ikkinchi valga tishli g’ildiraklar vositasida uzatish mexanizmi tishli uzatma deyiladi. Eng oddiy tishli g’ildirakdan tuzilgan bo’lib, ular tishlar vositasida bir-birini harakatlantirib ishlaydi. Odatda, ilashishda har bir juft g’ildirakdan kichigi shesternya, kattasi esa g’ildirak deb ataladi. Tishli g’ildirak termini umumiydir.

Tishli uzatmalar.

Yog’ochdan tayyorlangan tishli uzatmalar qadimdan ma’lum bo’lsa-da, ularning geometriyasi haqidagi tadqiqotlar XU11 asrga kelib rivojlana bordi. Hozirda tishli uzatmalar aniq asbobsozlikda 1 mm kichik diametrdagi g’ildiraklar ishlatilsa, og’ir sanoatda diametri bir necha 10 m ga etadigan g’ildiraklar mavjud. Tishli uzatmalar vallari o’qlarning bir-biriga nisbatan joylashuviga qarab quyidagi turlrga bo’linadi:

1. 
   Parallel (tashqi va ichki ilashgan)
   

2. kesishgan (konus tishli uzatmalar);

3. ayqash (vintaviy, gipoid deb ataluvchi konussimon g’ildirakli, chervyakli uzatmalar)

Tishlarni g’ildirak sirtida joylashuviga qarab:

1. to’g’ri tishli;

2. qiya tishli;

3. aylanaviy tishli;

Tish profilining shakliga qarab
1. evol’ventaviy (1760 yil. Eyler).

2. aylana yoyilmasi

3. tsiklonda bo’yicha ilashadigan;

Tishli uzatma afzalliklari

1. 150 m/s gacha tezlik bilan katta quvvat uzata oladi va uzatish soni bir necha yuzga etadi;

2. sirtqi o’lchamlari nisbatan kichik;

3. tayanchlarga tushadigan kuch uncha kata emas. F,I,K, yuqori (0,97-0,98);

4. sirpanish xodisasi yo’q;

5. ilashish ishonchli va chidamliligi kata;

6. xilma xil materiallardan foydalanish mumkin;

Tishli uzatma kamchiliklari:

1. tayyorlanishi nisbatan murakabligi;

2. shovqin bilan ishlashi;

3. zarb bilan ta’sir qiluvchi kuchlarning zarari ko’proq sezilishi kiradi.

Tishli uzatma g’ildiraklarining hamma terminlari ifodalanadi va geometrik parametrlari standartlashtirilgan (GOST 16530-70, GOST 16531-70, GOST 19325-73). Tish elementlarning geometrik o’lchamlarini aniqlash uchun bo’lish aylanasi asos qilib olinadi. Har bir g’ildirakdagi ana shu aylananing uzunligi uchun quyidagi tenglikni tuzish mumkin:
 d Zt
Mashinasozlikda ishlatiladigan eng ko’p uzatma bu ilashish xisobiga ishlaydigan tishli uzatma xisoblanadi.

Afzalliklari:

1. Katta tezlik va nagruzkalarda ishonchli ishlaydi

2. Gabarit o’lchamlari kichik (ixcham)

3. Chidamliligi yuqori

4. F.I.K. yuqori n=0,97 -0,98

5. Podshipnik va vallardagi nagruzkalar nisbatan kichik

6. Uzatmalar soni qat’iy qiymatga ega

7. Tishli g’ildirak tayyorlash uchun har hil materiallardan foydalanish mumkinligi .

Kamchiliklari:

1. Tayyorlashning murakkabligi;

2. Katta tezliklarda ishlatilganda shovqin chiqarishi;

3. Zarbiy kuchlarning zarari ko’pligi.

Tish uzatmalar tasnifi:

Uzatmaalarni ularning bir-biriga nisbatan joylashuviga qarab: tsilindrik vallar o’qlari parallel; konussimon vallar o’qlari kesishuvchi vintaviy vallar o’qlar ayqash. Aylanma to’g’ri chiziqli harakatni ilgarilanma harakatga aylantiruvchi mexanizm sifatida tishli g’ildirak bilan tishli reykadan iborat uzatma ishlatiladi va u reykali uzatma deb ham yuritiladi. Tishlarning g’ildirak sirtida joylashishiga qarab: to’g’ri tishli, qiya tishli, shevron (kombinatsiyalashgan) aylanaviy tishli g’ildiraklar deb ataladi. Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, garchi so’ngi yillarda eyilish va tish sirtining yulinib chiqishi kabi xodisalarni e’tirof etuvchi hisoblash usullari tavsiya etila boshlagan bo’lsada, ular ilmiy nuqtai nazardan to’la asoslangan deb bo’lmaydi. Shuning uchun tishli uzatmalarni loyihalashning hozirgi zamon usuli sifatida tishlarni eguvchi hamda kontakt kuchlanish bo’yicha hisoblashga asoslangan usul tavsiya etiladi.