Xvi б о б. Бозор иќтисодиётини тартиблаш. Давлатнинг иќтисодий роли 1-§. Иќтисодиётни тартиблаш зарурлиги

Макродаражада тартибга солишнинг икки механизмининг асосий хусусиятлари.

Бозор механизми - ¢з-¢зини тартиблаш	Давлат механизми – давлат томонидан тартиблаш
Бозор товарлар ишлаб чиќарилгандан с¢нг ишлаб чиќаришга таъсир к¢рсатади. Бозорнинг индивидуал, алоЏида субъектлари ¢злари манфаатдор б¢лмаган макроиќтисодий структура ¢згаришларини амалга оширмайдилар. Бозор субъектлари ¢з капиталларини фойда келтирмайдиган самарасиз ишлаб чиќаришга ќ¢ймайдилар. Бозор ¢згарувчан харидор талабига тезда мослашади. Ишлаб чиќариш (нима, ќандай, ќанча, ким учун) ечимлари микродаражада, фирма, уй хУжаликлари миќёсида ќабул ќилинади. Бошќариш горизонтал(шерикчилик) асосида, фирмалар ва уй х¢жаликлари ¢ртасидаги алоќалар асосида ташкил этилади. Х¢жалик алоќаларини тартибга солиш фаќат шартнома ва манфаатларга асосланади.	Давлат ишлаб чиќариш бошлангунга ќадар таъсир к¢рсатиши мумкин. Давлат йирик масштабдаги структура силжишлари, ¢згаришларини амалга оширишга ќодир. Давлат бюджет ёрдамида иќтисодиётнинг нотижорат секторини самарасиз, лекин жамият учун зарур корхоналарни ќ¢ллаб-ќувватлайди. Давлат истеъмолчи талаби ¢згаришини б¢ш ва анча кеч илƒайди. Макродаражадаги ќарорлар умуммиллий манфаатларни к¢злаган Џолда ќабул ќилинади. Миллий х¢жаликни бошќариш вертикал асосида ташкил этилади (юќоридан пастга, давлатдан фирма, уй х¢жалигига). Иерархик (ќуйи б¢ƒинни юќорига б¢йсуниши тартибида) алоќалар к¢пинча иктисодий мажбур ќилишга асосланади (солиќлар, бож-хирожлар).

Бир гуруЏ иќтисодчилар давлатнинг иќтисодга фаол аралашуви тарафдори б¢лишса, бошќалари бозор механизми асосий роль ¢йнаб, давлат кам аралашувининг тарафдорлари. Аммо барчалари иќтисодиётни тартибга солиш зарурлигини ќайд этишади.