Yoqilg'ining solishtirma yonish issiqligi” mavzusida tayyorlagan bir soatlik ochiq dars ishlanmasi Darsning maqsadlari

Dars turi: nazariy va amaliy 
Dars jihozi: Darslik, doska ,bo’r, tarqatma materiallar 

Ta’limning texnik vositalari: Mavzuga doir multimedia, kompyuter

t/b №	Bosqich	Vaqt	Metod va faoliyatning tavsifi
I	Tashkiliy qism	4 daqiqa	O`qituvchi o`quvchilar bilan salomlashib yo`qlama qiladi, darsga tayyorgarlik ko`zdan kechiriladi
II	O’tilganlarni mavzuni mustahkamlash	7 daqiqa	O`tilgan mavzu bo`yicha “Blits”so`rov o`tkazadi
III	Yangi mavzu	15 daqiqa	Ko`rgazmali qurollardan foydalangan holda ma`ruza shaklida yangi mavzuni bayon etadi. Asosiy qismlarni o`quvchilar yozib oladi
IV	Yangi mavzuni mustahkamlash	15 daqiqa	Yangi mavzu bo`yicha masala ishlanadi. PISA topshiriqlari bajariladi
V	Baholash	2 daqiqa	Darsda aktiv qatnashgan o`quvchilar baholanadi
VI	Uyga vazifa	2 daqiqa	16-mashq 67 bet.

Darsning borishi: 
I. Tashkiliy qism.

a) salomlashish.

b) davomatni aniqlash.

c) sinf jurnaliga sana, davomat, yangi mavzuni qayd etish

II.Uyga vazifani so’rash.

O’tilgan mavzuni takrorlash bo’yicha savollar

1. Issiqlik miqdori deb nimaga aytamiz?
2. Moddaning solishtirma issiqlik miqdori deb nimaga aytamiz?
Muzning solishtirma issiqlik miqdori 2100 J/kg*K. Bu ibora nimani anglatadi?
III. Yangi mavzuning bayoni:

   O'tin, toshko'mir, tabiiy gaz, benzin kabi yoqilg'ilar yonganda issiqlik ajralib chiqadi. Bu qanday issiqlik? Bunday moddalardan issiqlik ajralib chiqishiga sabab nima?

Ma'lumki, molekulalar atomlardan tashkil topgan. Masalan, vodorod molekulasi (H₂) ikkita vodorod atomidan, suv molekulasi (H₂0) esa ikkita vodorod va bitta kislorod atomidan iborat. Molekulani atomlarga ajratish mumkin.

Molekulalarning atomlarga ajralishi kimyoviy parchalanish reaksiyasi deb ataladi.

Kimyoviy parchalanish reaksiyasida molekuladagi atomlarni bir-biridan ajratish, ya'ni ular orasida tortishish kuchini yengish uchun ish bajarish va demak, energiya sarf qilish kerak bo'ladi. Aksincha, atomlar birikib molekula hosilbo'lishida energiya ajralib chiqadi. Yoqilg'ilarning yonishi aynan shunday jarayonga, ya'ni atomlarning birikib molekulalar hosil bo'lishida ajralib chiqadigan energiyaga asoslangan.

Odatdagi yoqilg'ilarda (ko'mir, tabiiy gaz, benzin va boshqalarda) uglerod bor. Yonish vaqtida uglerod atomlari havodagi kislorod atomlari bilan birikadi. Uglerodning har bir atomi (C) havodagi kislorod molekulasi (0₂) bilan birikadi va karbonat angidrid molekulasi (C0₂) ni hosil qiladi (15-rasm).
Bunda karbonat angidrid molekulasi hosil bo'lishida energiya ajralib chiqadi.

Yoqilg'i yonganda ajralib chiqadigan issiqlik turli yoqilg'ilar uchun turlichadir. Masalan, 1 kg quruq o'tin batamom yonganda 10⁷ J, xuddi shunday massali benzin yonganda esa

4,6 • 10⁷ J issiqlik ajralib chiqadi.

1 kg yoqilg'i batamom yonganda qanday miqdorda issiqlik ajralib chiqishini ko'rsatuvchi fizik kattalik yoqilg'ining solishtirma yonish issiqligi deb ataladi.

Yoqilg'ining solishtirma yonish issiqligi q harfi bilan belgilanadi, uning

asosiy o'lchov birligi Turli yoqilg'ilarning solishtirma yonish issiqligi

turlichadir (2 -j adval).

2- jadval

Ayrim yoqilg'i turlarining solishtirma yonish issiqligi

№	Yoqilg'i	q, 10^7J/kg	№	Yoqilg'i	q, 10^7J/kg
1	Quruq o'tin	1,0	5	Tabiiy gaz	4,4
2	Torf	1,4	6	Neft	4,4
3	Toshko'mir	2,7	7	Benzin	4,6
4	Spirt	2,7	8	Kerosin	4,6

Yoqilg'i yonganda ajralib chiqadigan issiqlik miqdori Q ni topish uchun uning solishtirma yonish issiqligi q ni batamom yongan yoqilg'ining massasi m ga ko'paytirish kerak:

Q = qm.

IV. Mavzuni mustahkamlash 

Massasi 20 kg bo'lgan yoqilg'i batamom yonganda 920 000 kJ issiqlik ajralib chiqadi? Bu yoqilg'ining solishtirma issiqlik sig'imini toping.

Darsni mustaxkamlash uchun savollar:




V. Uyga vazifa berish. O’tilgan mavzuni o’qib kelish. 16-mashq