Zaharlarga ta’sirchanlikning tur va jinsga qarab farqlanishi. Yosh va individual ta’sirchanlikning intoksikatsiyaga ta’siri Bioritmlar va toksik samara

Atrof muhitni ifloslantiruvchilarning asosiy o‘lchamlari

1. 
   Atmosfera havosi:
   

a) ifloslantiruvchining havodagi shunday konsentratsiyasiga yo‘l qo‘yiladiki, ushbu konsentratsiya insonga zarar yetkazmasligi, uning ish qobiliyatini pasaytirmasligi, kayfiyatiga ta’sir etmasligi kerak;

b) atmosfera havosining ifloslantiruvchilarga oslashishi noxish omil deb qabul qilinishi kerak;

v) moddaning o‘simliklarga, ob – havoga, atmosfera tiniqligiga salbiy ta’sir ko‘rsatadigan konsentratsiyalari yo‘l qo‘yilmaydigan atmosferadagi konsentratsiyalaridir;

2. Suv. Suvdagi kimyoviy moddalarning zararlilik o‘lchamlari ular tomonidan xo‘jalik va istemol suvlariga keltiradigan zarar bilan o‘lchanadi.

Suvda mavjud zararli moddalar quyidagi parametrlar bilan xarakterlanadi.

1. 
   Moddaning barqarorligi uning parchalanish va aylanish tezligi, bunda hosil bo‘ladigan yangi moddaning xususiyati.
   

Modda barqarorligining obektiv xarakteristikasi uning yarim parchalanish davridir T_1/2. Bu ko‘rsatgichga ko‘ra moddalar barqaror, o‘rtacha barqaror va beqaror moddalarga bo‘linadi:

Barqaror. T_1/2 – 2 sutkadan ortiq.

Masalan, simob - T_1/2= 5 hafta.

Qo‘rg‘oshin - T_1/2= 6 oy.

O‘rtacha barqaror moddalar (T_1/2= 1sutkadan 2 sutkagacha).

Masalan, trixloretilen T_1/2= 41 soat.

Beqaror (T_1/2 = 1 sutkadan kamroq).

Masalan, fenol T_1/2=3-4 soat.

Toluol T_1/2=3-6 soat

Stirol T_1/2= 7-8 soat

Agar modda beqaror yoki shrtacha beqaror bo‘lsa, u holda boshlang‘ich moddadan tashqari yana uning parchalanish maxsulini ham o‘rganish lozim.

2. 
   Moddalarni suvning organoleptik xususiyatlariga (ta’mi, rangi, xidi) ta’siri. Suvning organoleptik xususiyatlarini tadqiq etish ishlari 3 yo‘nalishda olib boriladi.
   

• 
  Suvda xid hosil bo‘ladigan past pag‘ona konsentratsiyalarni aniqlash;
  
• 
  Suvda ta’m hosil bo‘ladigan past pag‘ona konsentratsiyalarni aniqlash;
  
• 
  Suvda loyqalik xiralik rang, ko‘pik hosil qilish bo‘yicha pog‘ona konsentratsiyalarini aniqlash.
  

2. 
   Suv havzasining manitar (rejimiga) holatiga moddalarning ta’siri. Suv havzasining sanitar holatini o‘rganishda zararli modda tushganda suvda erigan kislorod miqdorining o‘zgarishi hisobiga olinadi.
   
1. 
   Tuproq. Tuproq uchun ekzogen kimyoviy moddalarning, ular bilan to‘g‘ridan – to‘g‘ri kantaktda bo‘lishini hisobga olgan holda zararsizlik darajalari o‘rganiladi (qishloq xo‘jalik ishlari uchun oyoq yalang yurish, sabzovotlarni xomligicha is’temol qilish).
   

Tuproqning zarasizlik kriteriysi (bahosi) inson uchun, uning avlodi uchun, zararli ta’sirining yo‘qligi, aholi turmushining sanitar sharoitlari va tuproqning o‘z – o‘zini tozalash qobiliyati bo‘ladi.

Kimyoviy moddalarning tuproqdagi rusat etilgan darajasi quyidagilarni ta’minlashi lozim:

1. 
   O‘simliklarga tuproq orqali o‘tganda ozuqa maxsulotlaridagi moddalarning ruxsat etilgan qoldiq miqdoridan oshmasligi.
   
2. 
   Suv osti va suv yuzasidagi suvga o‘tganda, suv havzalaridagi zararli moddalarning ruxsat etilgan miqdoridan oshmasligi.
   
3. 
   Havoga o‘tganda atmosfera havosi uchun o‘rnatilgan ruxsat etilgan konsentratsiyasidan oshmasligi.
   

Nazorot savollari:

1. 
   Zaharlarga ta’sirchanlikning tur va jinsga qarab farqlang?
   
2. 
   Yosh va individual ta’sirchanlikning intoksikatsiyaga ta’siri qanday bo`ladi?
   
3. 
   Bioritmlar va toksik samara haqida tushuncha bering?
   
4. 
   Atrof muhitni ifloslantiruvchilarning asosiy o‘lchamlari qanday bo`ladi?