Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон

Ғарбий Европа мамлакатларида Е. 
Бикерман
1
, Алан Самуел
2
, Мария Блахова
3
, Е. Папин
4
, Жеймс 
Брикс
5
, Роджер Бек
6
ва бошқалар хронологияга оид бир қатор 
тадқиқотларни нашр этишган.
Аммо бу тадқиқотларда Ўрта Осиёда 
вақтни ҳисоблаш тизими ва календарлар тўғрисида жуда кам маълумот 
берилган.
Инсон ақл-идроки, заковати билан ўрганаётган, шакллантираётган 
ҳамда ривожлантирган қайси фанни, унинг йўналишини олмайлик, 
албатта, 
ўлчашларга, 
уларнинг 
турли 
усулларига, 
ўзаро 
богланишларига дуч келамиз. Бу ўлчаш усули ва воситалари ёрдамида 
уларнинг бирлигини, ягона ўлчашни талаб этилган аниқликда 
таъминлаш метрология фани орқалигина амалга оширилишига гувоҳ 
бўламиз. 
Ўзбекистоннинг мустақилликка эришиши республикамизда 
тарихий хронология ва метрология соҳасида жиддий ишлар олиб 
боришга, Ўрта Осиё халқлари хронологиясини чуқур ва тўлақонли 
ўрганишга имконият яратди. Жумладан, Мамадмусо Мамадазимов, 
Собит Илёсов, Саййид Баҳром Азизовлар хронология фанига оид 
рисола ва илмий мақолаларини нашр қилдилар. 
Мустақиллик йилларида хронология ва метрология фанининг 
тараққиётига ҳисса қўшган юртдошларимиз Аҳмад ал-Фарғоний, Абу 
Райҳон Беруний, Умар Хайём, Маҳмуд Қошғарий, Мирзо 
Улуғбекларнинг асарлари нашр этилиб, уларнинг илмий меросини 
янада чуқурроқ ўрганишга имконият туғилди. ЮНЕСКО қарори билан 
1998 йилда Аҳмад ал-Фарғонийнинг 1200 йиллиги кенг нишонланди. 
Шу муносабат билан Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси 
Аҳмад ал-Фарғонийнинг юбилейига тайёргарлик кўриш ва уни 
ўтказиш тўғрисида махсус қарор қабул қилди. Олимнинг хронология 
фанига оид маълумотларни ўзида акс эттирган бир қатор асарлари чоп 
этилди. 
1998 йил 26 июнда Ўзбекистон Республикаси Биринчи 
Президенти Ислом Каримов бир гуруҳ тарихчи олимлар ва 
журналистлар билан суҳбатида: “Ота-боболаримизнинг асрлар 
1
Chronology of the ancient world / E.J. Bickerman ; [transl. by L. Bonfante from the Italian transl. from the 
German by P. Moroni]. – Rev. ed. – London: Thames and Hudson, 1980. – 223 p. 
2
Greek and Roman chronology: calendars and years in classical antiquity / by Alan E. Samuel. – Mynchen: 
Beck, cop. 1972. - XVII, – 307 p. 
3
Historickа chronologie / Marie Blаhovа. – Praha : Libri, 2001. – 948 s. 
4
Chronologie de l’histoire ancienne / Yves D. Papin. - [Paris]: Gisserot, cop. 1998. – 126 p. 
5
Encyclopedia of time: science, philosophy, theology, and culture / H. James Birx, editor. 2009 by SAGE 
Publications, Inc.
6
Roger Beck. A brief history of ancient astrology. 2007. BLACKWELL PUBLISHING 9600 Garsington Road, 
Oxford OX4 2DQ, UK.

---

5 
давомида тўплаган ҳаётий тажрибалари, диний, ахлоқий, илмий 
қарашларини ўзида мужассам этган бу нодир қўлёзмаларни жиддий 
ўрганиш даври келди” деб таъкидлаган эди. Шунингдек, 2014 йили 15 
май куни Самарқанд шаҳрида бўлиб ўтган, “Ўрта асрлар Шарқ 
алломалари ва мутафаккирларининг тарихий мероси, унинг замонавий 
цивилизация ривожидаги роли ва аҳамияти” мавзусидаги халқаро 
конференцияда: “Бизнинг давримизгача етиб келган бу бой меросдан 
бутун башарият равнақи йўлида оқилона ва самарали фойдаланиш – бу 
сиз билан бизнинг вазифамиз, сиз билан бизнинг бурчимиздир”, деб 
таъкидлаган эди. Тарихимизни ёритувчи ушбу қўлёзмаларни тадқиқ 
этишда “Хронология ва метрология” фанининг ўрни ниҳоятда беқиёс. 
Чунки, “Хронология ва метрология” фани ўз хусусиятига кўра, ушбу 
қўлёзмаларда акс этган вақт, оғирлик, узунлик ва бошқа ўлчов 
бирликларини замонавий тизимларга ўгириш ва уларни чуқурроқ 
англаб келажак авлодга етказиб беришга хизмат қилади. 
Дарсликнинг тайёрланиши ва чоп этилишида ўз ҳиссасини 
қўшган барчага, жумладан Г.А. Агзамова, З.А. Саидбобоев, Х.А. 
Буриева, М.Б. Қурбонова, М.М. Ҳайдаров, Д.А. Толипов, Ш.Ш. 
Чориев, М.С. Азимбаев, Ж.Х. Адилов, А.Ё. Назаровларга 
миннатдорчилик билдирамиз.