Ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш вазирлиги тиббий таълимни ривожлантириш маркази

1 ѐшдан 3 ѐшгача бўлган бола истеъмол
қиладиган маҳсулотларнинг таҳминий миқдори.
Маҳсулотлар 1-1,5 ѐш 1,5-3 ѐш
Нонушта 25% 25%
Бўтқа ѐки сабзавотли таом 150 200
Сутли кахва ѐки чой 100 150
сабзавотли ѐки мевали шарбат 100 150
Тушлик 35 - 40% 35 - 40%
Салат 100 100
Шўрва 55 -
Гўштли суфле - 70
Қиймали котлет
Гарнир 100 120 Компот 100 150


63
Ярим тушлик 10 - 15% 10 - 15%
Сут ѐки қатиқ 150 150
Булочка ѐки печенье 18 36-65
Кечки овқат 25% 25%
Сабзавотли пюре ѐки бўтқа 150 200
Сут ѐки чой 100 150
Нон 40 60
Мактабгача ѐшдаги болаларнинг 3 кунлик таҳминий таомномаси

1- кун


Сузма ва сабзили сули
бўтқаси
Сутли қаҳва
Сариѐғли нон


Карам ва олмали салат


Товуқ шўрва тухумли нон
билан
Товуқли картофел пюре


Мевали шарбат


Шакарли қатиқ
Булочка Мевалар


Карамли котлет қаймоқли
соус билан


Қатиқ ѐки сут
Мевалар
2-кун
Нонушта
Балиқ сабзавотлар билан


Сутли чой
Сариѐғ ва пишлоқли нон
Тушлик
Помидор, бодринг ва
кўкпиѐзли салат
Нўҳот шўрва тухумли нон
билан
Гўштли палов


Мева-сабзавотли пюре


Ярим тушлик
Қатиқ
Печенье (вафли)
Мевалар
Кечки овқат
Сузмали оладьи
Қирғичда майдаланган сабзи
салат
Қатиқ ѐки сут
Мевалар
3-кун


Колбаса ва помидор билан
қовурилган тухум
Сут
Сариѐғли нон


Қайнатилган лавлаги билан
сельдь
Вегетарианча карам шўрва
қаймоқ билан
Димланган сабзавотлар
билан азу
Кисель
Қора нон


сут
Қиѐмли пирог
Мевалар


Сузмали вермишел
запеканка


Қатиқ ѐки сут
Мевалар

Мактаб ѐшдаги болаларни овқатлантириш:
Мактаб ѐшдаги болаларнинг кунлик овқат рационида ҳайвон оқсили 65%, ѐғни
умумий миқдорининг 15%ини ўсимлик ѐғлари ташкил қилади. Углеводлар организмда енгил ўзлаштириладиган моно-, ди- ва полисахаридлар кўринишида катта аҳамиятга эгадир. Полисахаридлардан пектин ва клечатка ичаклар фаолиятини бошқаради ва умумий углеводлар миқдорини 3%ини ташкил қилади. Юқоридагилар овқат рационига етарлича сут, сут маҳсулотлари, гўшт, балиқ, тухум киритилганда таъминланиши мумкин. Сабзавот, мева ва шарбатларни бола ҳар куни етарли миқдорда қабул қилиши лозим.
Сутни кунлик меъѐрини бола қатиқ маҳсулотлари (қатиқ, сузма, простокваша, ацидофилин ва б.) кўринишида бериш мақсадга мувофиқ ҳисобланиб, ҳазм жараѐнига самарали таъсир кўрсатади. Рационнинг оқсил қисми сузма, гўшт, балиқ, парранда гўшти (150г/кунига) ва тухум (ўртача кунига 0,5) ҳисобига тўлдирилади. Рационнинг ѐғ қисми юқордаги маҳсулотлар, шунингдек овқат тайѐрлашда табиий ѐғлар ишлатилиши ҳисобига тўлдирилади.
64

Мактаб ѐшидаги болаларга ѐғ маҳсулотлари сифатида биологик ҳусусиятлари юқори
бўлган сариѐғ ва ўсимлик мойи тавсия этилади ва кунлик рационда 25 г сариѐғ ва 9-10 г ўсимлик мойи бўлиши лозим.
Углеводларга бўлган талаб асосан, нон, ун, ѐрмалар, шакар ва пишириқлар билан эмас, балки сабзавот ва мевалар билан тўлдирилиши лозим. Мактаб ѐшидаги боланинг кунлик рационига 500 г турли сабзавотлар (ярми картошка), 150-300г мевалар, ҳамда шу миқдорда мева ва сабзавот шарбатлари киритилиши лозим. Нон кунига 150-170 г. Ёрмаларнинг умумий миқдори, шунингдек дуккаклилар ва макарон маҳсулотлари кунига 40-50 г, шакар ва пишириқлар (шакар ҳисобида) - 50-60 г киритилиши лозим.
Овқатланиш тартибига қатъий амал қилиш мактаб ѐшидаги болалар рационининг асосий талаби ҳисобланади. Бунда бола организмида ҳазм жараѐнининг аниқ биоритмлари, яъни овқатланиш вақтига рефлекс шаклланади, бу ўз навбатида овқатланиш марказини қўзғалиб, ҳазм трактидаги барча аъзолар фаолиятини жадаллаштиради.
Тартибсиз овқатланиш натижасида овқатланиш рефлекси сўниб, иштаҳа пасаяди, ҳазм шарбатлари ажралиши камаяди, овқат яхши парчаланмаслиги ҳисобига сўрилиши ѐмонлашади.