Ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш вазирлиги



Download 132,5 Kb.
bet2/5
Sana21.02.2022
Hajmi132,5 Kb.
#19925
1   2   3   4   5
талаба билиши лозим:
1. Аёл бепуштлигининг асосий сабабларини
3. Эркак бепуштлигининг асосий сабабларини
4. Эндокрин бепуштликни аниқлаш.
5. Бачадон найларининг ўтказувчанлигини текшириш усулларини
7.Иммунологик бепуштликни текшириш усуларини.
талаба бажара олиши лозим:
1. анамнез йигиш
2. ташки курик утказиш
3. кин кузгуларида куриш
4. бимануал куриш
5. ФДТ утказиш

  1. Мавзуни асослаш

Умумий амалиёт шифокори иш фаолияти куп учрайдиган патологиялардан бири хисобланган бепуштлик турлари билан ва уларни тугри ташхислаш килишга ургатиш мухим ахамиятга эга. Чунки бепуштлкни уз вактида тугри ташхис куйиш уни даволаш самарадорлигини белгилайди.

  1. Фанлар аро боғлиқлик

Ушбу амалий машгулотни урганиш талабаларнинг анатомия, физиология, урология, эндокринология каби фанлар буйича билимларига асосланади. Машгулот давомида олинган билимлар клиник фанларни яъни эндокринология, дерматовенерология, терапия ва амалиётда керак булади.

  1. дарснинг мазмуни


    1. Назарий қисм

ЖССТ (1986) таърифига кўра, туғиш ёшида бўлган эр-хотин бир йил давомида уруғланишга қарши воситаларсиз мунтазам жинсий ҳаёт кечирганига қарамай ҳомиладорлик кузатилмаса, никоҳ бепушт ҳисобланади.
Бепушт никоҳ бирламчи ва иккиламчи бўлади. Агар ҳомиладорлик умуман кузатилмаса-бепуштлик бирламчи, агар ҳомиладорлик кузатилиб, сўнгра бепуштлик юзага келса бепуштлик иккиламчи ҳисобланади.
Этиологик омиллари бўйича бепуштликни қуйидаги турларга ажратиш мумкин.

  1. Бепуштликнинг эндокрин тури.

  2. Нишон аъзолар жароҳатланиши билан боғлиқ бепуштлик.

  3. Бепуштликнинг иммунологик тури.

  4. Эркаклар бепуштлиги.


  1. БЕПУШТЛИКНИНГ ЭНДОКРИН ТУРИ

Аёлларда бепуштликнинг эндокрин турларига овуляциянинг бузилишини киритиш қабул қилинган.
Овуляциянинг замонавий назариясига биноан S.S Jen (1986) томонидан бепуштлик эндокрин турининг сўнгги таснифи яратилган.

  1. Репродуктив системанинг анатомик нуқсонлари (бачадон ва қиннинг ривожланиш нуқсонлари, синехиялар)

  2. Тухумдон етишмовчилиги (дискинезия, агнезия)

  3. Сурункали ановуляция синдроми.

а) Гипоталамик тури.
б) Гипофизар тури.
в) Қайта боғлиқлик қонунининг бузилиши.
(контрацептивлар қўлланиш, гиперандрогения, стероид гормонлар ишлаб чиқарувчи ўсмалар, аутоиммун касалликлар)
Репродуктив системанинг анатомик нуқсонлари эмбриогенез давридаги нуқсонлардан келиб чиққан.
Бачадон ва қин анатомик ўзгаришларининг орттирилган турларига эрта, пластик жарроҳлик муолажалари оқибатидаги чандиқлар киради. Мавжуд чандиқларни лапароскопик назорат остида гистероскопик кесиш, кейинчалик БИВ киргизиш тавсия қилинади.
Тухумдон етишмовчилиги.
Аменореянинг тухумдон турлари бирламчи ва иккиламчи бўлиши мумкин. Кўп ҳолларда эса тухумдон пўстлоқ қаватида фолликуляр аппарат йўқлигидан келиб чиқади.
Сурункали ановуляция патологик ҳолатларнинг гетероген гурухи бўлиб, гипоталамо-гипофизар тухумдон системасидаги циклик жараёнларнинг бузилиши билан характерланади. Клиник белгилари бачадондан дисфункционал қон кетишлар, олигоменорея, аменорея, галакторея орқали юзага чиқади. Бепуштликнинг эндокрин турларини даволаш қатъий индивидуал (якка тартибда) ўтказилади.
Даволаш : Тухумдон етишмовчилиги (лютеин фаза етишмовчилиги, овуляцияланмайдиган фолликуланинг лютеинизация синдроми)да ўринбосар терапияни қўллаш мумкин.

  1. Менструацияга 10 кун қолганда, ҳайз циклининг 2 фазасида прогестерон қўллаш.

  2. 16-18-20 хайз хорионик гонадотропинни 1500-2000Ед дан киритиш

  3. Комбинациялашган эстроген-гестаген препаратларини самара олиш мақсадида 2-3 курс давомида қўллаш.

  4. Овуляцияни стимуллаш учун кломифен 50мг дан (100-150мг суткасига) ҳайз циклининг 5 кунидан 9 кунигача берилади.

  5. Гиперпролактинемияда 4-6 ҳайз цикли давомида суткасига 2,5-7,5 мг бромкриптин ёки лод параллел бериш тавсия этилади.

  6. Гиперандрогенияда дексаметазон суткасига 0,25-0,5мг берилади.

Сурункали ановуляция синдромида овуляция бўлмаслигини қуйидаги текшириш усуллари билан аниқлаш мумкин (3 ёки ундан кўпроқ ҳайз цикли давомида)

  1. Базал ҳароратни ўлчаш.

  2. Плазмада прогестерон миқдорини аниқлаш.

  3. 6-8 кун давомида базал ҳарорат ошганда сийдикда прегнандиол миқдорини аниқлаш.

  4. Эндометрий сўрғичини гистологик текшириш.

  5. Лапароскопияда «фолликуланинг ўсиши ва ёрилиши» ни аниқлаш

  6. Ультратовуш орқали фолликулометрияни қўллаш

Овуляцияни текширишда юқорида кўрсатилган барча усулларни қўллашга зарурат йўқ.

  1. НИШОН АЪЗОЛАР ШИКАСТЛАНИШИ БИЛАН БОҒЛИҚ БЕПУШТЛИК.

Бепуштликнинг бу турини қуйидаги омиллар билан ажратилади:

  1. Най-перитонеал

  2. Бачадон

  3. Бачадон бўйни

  4. Қинга боғлиқ

  1. Най бепуштлиги бачадон найларининг анатомик-функционал ўзгаришлари оқибатида келиб чиқади. Учраш сони 30-70%.

Перитонеал бепуштлик деб, кичик чаноқ бўшилиғидаги чандиқ жараёнлари туфайли 1 ёки 2 та найнинг ўтказувчанлиги бузилиши туфайли юзага келадиган бепуштликка айтилади. Учраши - 9,2-34%
Най бепуштлигини 2 та асосий турга ажратиш қабул қилинган. Бачадон найлари функциясининг бузилиши ва уларнинг органик ўзгаришлари.
Бачадон найлари функциясининг бузилиши кўп сабаблар натижасида юзага чиқади:
а) бепуштлик оқибатидаги сурункали психологик стресс
б) жинсий гормонлар синтезининг бузилиши
в) буйрак усти бези ва симпатикоадренал система глюкокортикоид функциясининг бузилиши.
Бачадон найларининг органик шикастланиши улар ўтказувчанлигининг бузилиши билан кечади.
Бачадон найлари органик ўзгаришларининг асосий сабаблари қуйидагилар ҳисобланади:
а)жинсий аъзоларнинг яллиғланиш касалликлари
б)пельвиоперитонит, аппендицит, кейинчалик аппендоэктомия билан, ички жинсий аъзолардаги жарроҳлик муолажалари билан боғлиқ ўзгаришлар
в) бачадон найлари эндометриози.
Бепуштликнинг най-перитонеал формасида даволаш:

  1. Яллиғланишга қарши даво ўтказиш

  2. Гормонал бузилишларни коррекция қилиш

  3. Лапароскопия

а) Чандиқларни кесиш (сальпинго-, оварио-, фимбриолизис)
б) Сальпингостомия, сальпингонеостомия
в) Эндометриоз ўчоқларини коагуляция қилиш
Бачадондаги органик ўзгаришлар туфайли юзага келадиган бепуштликнинг сабабларига-ички эндометриознинг бошланғич формалари, бачадон субмукоз миомаси, эндометрий гиперплазияси ва полиплари, турли этиологияли яллиғланиш жараёнлари киради. Бу ўзгаришлар мено-, метроррагия, олигоменорея ва аменорея шаклида клиник намоён бўлади.
Бачадон бўйни ва қиннинг орттирилган нуқсонлари кўпинча жинсий аъзоларнинг яллиғланиш касалликлари натижасида, жарроҳлик муолажалари оқибатида келиб чиқади. Бачадон бўйни омили сперматозоидларнинг ташилишида катта аҳамиятга эга. Бачадон бўйни шиллиғининг бузилиш сабаблари:

  1. Яллиғланиш ўзгаришлари

  2. Гормонал бузилишлар

  3. Сперматозоидларга нисбатан антитаналар бўлиши

  4. Бачадон бўйни анатомик ўзгаришлари.

Бачадон бўйни омилида даволаш:

  1. Яллиғланишга қарши даво

  2. Тухумдонлар функциясини яхшиловчи даво.

  3. Сперматозоидларда антителар бўлса, баръер (тўсиқли) даво 6 ой давомида презервативлар қўллаш

  4. Бачадон ичига инсеминация қўллаш

  5. Анатомик ўзгаришлар бўлса, пластик жаррохлик муолажаларини қўллаш.

Нишон аъзоларининг сурункали яллиғланиши билан боғлиқ бепуштликни даволаш:
Нишон аъзоларида сурункали яллиғланиш касалликларини аниқлаш учун провокация методи қўлланилиб, қин, цервикал канал ва уретра ажралмалари бактериологик ва серологик текширилади. 50% ҳолларда инфекция бачадон найлари ва чаноқ бўшлиғида бўлишини ҳисобга олиб, микрофлорани текшириш мақсадида материал лапароскопия ёки орқа гумбаз пункцияси орқали олинади (агар шароит ёки кўрсатма бўлса).
Антибактериал препаратлар касаллик қўзғатувчиларининг уларга бўлган сезувчанлигидан келиб чиққан ҳолда тавсия қилинади.
Сурункали яллиғланиш касалликларини даволашда кўпинча амалиётда Г.М.Савельева (1987) таклиф қилган схемадан фойдаланилади.
Антибактериал препаратлар.

  1. 1) яримсинтетик пенициллинлар

2) Цефалоспоринлар(цефалексин,ТЕВА,ципроден)
3) Тетрациклин гуруҳи
4) Аминогликозидлар
5) Левомицетин гуруҳи
6) Рифампицин гуруҳи

  1. Метронидазол-ТЕВА,метрогил

Тинидазол

  1. 1) Нитрофуран ҳосилалари

2) Простагландин ингибиторлари

  1. Нистатин,фунгикейр (кандидамикозга қарши даво)

Витаминотерапия
Иммунотерапия
Физиотерапия
Гипосенсибилизация

ИММУНОЛОГИК БЕПУШТЛИК


Бепуштлик сабаби спонтан рўй берувчи антисперма иммунитет: эркакларда айрим шароитларда ўзининг спермасига нисбатан антитаналар бўлиши, аёлларда эрининг спермасига антитаналар бўлишидир.
Давоси: 6 ойгача презерватив қўллаш, аёлларда глюкокортикоид терапия спермани суюлтириш учун қўлланилади.
ПСИХОГЕН ОМИЛЛАР.
Кўпгина бепушт аёлларда психоэмоционал ҳолатидада турли ўзгаришлар борлиги аниқланади. Ёлғизлик, ҳайз олди давридаги истерик ҳолатлар бунга мисол бўлади. Бундай аёллар невропатолог, психоневролог назоратида бўлишлари керак.
ЭРКАКЛАР БЕПУШТЛИГИ.
Насл қолдиришда эркак омилининг роли - етилган тухум ҳужайрани уруғлантириш ҳамда эркак сперматазоидини ярим генетик материални киритиш йўли билан эркак индивидумининг ирсий белгиларини узатишдан иборат.
Ҳар бир етилган эркак жинсий хужайраси 72-74 кун давомида ривожланади ва параллел равишда уларнинг кўп қисми ривожланиб шаклланади. Сперматогенез жинсий етилиш давридан бошлаб бутун ҳаёт давомида узлуксиз рўй беради.
Эркаклар бепуштлигини секретор ва экскретор турлари фарқланади.
Эркаклар бепуштлигининг секретор тури сперматогенез бузилиши билан характерланса, экскретор тури - сперма ажралишининг бузилиши билан характерланади. Bankroff (1985) маълумотларига кўра эркаклар бепуштлиги 40-50% ҳолларда учрайди.
Нормал спермограмма параметрлари:

  1. Эякулят миқдори - 2-5мл

  2. Эякулятда сперматозоидларнинг умумий миқдори> 50 млн

  3. Актив харакатчанлик >50%

  4. Аглютинация йўқ

  5. рH 7,2-7,8

  6. Лейкоцитлар<1,0

Эркаклар бепуштлигини даволаш усули (ИОСД) донор спермаси билан сунъий уруғлантиришдан иборат
БЕПУШТ АЁЛЛАРНИ ТЕКШИРИШ УСУЛЛАРИ.

  1. Анамнез (ҳайз ва овуляция анамнези, систем касалликлари, ўтказилган жарроҳлик муолажалари, яллиғланиш касалликлари.

  2. Гормонал текшириш (ЛГ, ФСГ, пролактин, тестостерон)

  3. Ҳайз циклининг 6-8 кунида гистеросальпингография, овуляция кунларида-кимопертубация.

  4. Фолликуллар ўсишининг ўльтратовуш биометрияси

  5. Эркак спермаси таҳлили

  6. Ҳайз циклининг 12-14 кунларида посткоитал тестлар (ПКТ) ўтказиш

  7. Лапароскопия

  8. Ҳайз бошланишидан 2-3 кун олдин эндометрий биопсияси.

Экстракорпорал уруғлантириш ва эмбрион трансплантацияси нисбатан янги, анча мураккаб ва қиммат даволаш усулларидан бири бўлиб, бу одам тухум ҳужайрасини in vitro шароитда уруғлантириш, уни урчитиш ва эмбрионни бачадонга жойлаштиришдан иборатдир.(77,78-расм)
In vitro усули билан уруғлантириш муваффақияти даставвал етишган ооцитлар олишнинг оптимал (қулай) муддатларини аниқлашга ва барча муолажаларни бажариш техникасининг аниқлигига боғлиқ.

    1. Аналитик қисм

БЕПУШТ АЁЛЛАРНИ ТЕКШИРИШ УСУЛЛАРИ.

  1. Анамнез (ҳайз ва овуляция анамнези, систем касалликлари, ўтказилган жарроҳлик муолажалари, яллиғланиш касалликлари.

  2. Гормонал текшириш (ЛГ, ФСГ, пролактин, тестостерон)

  3. Ҳайз циклининг 6-8 кунида гистеросальпингография, овуляция кунларида-кимопертубация.

  4. Фолликуллар ўсишининг ўльтратовуш биометрияси

  5. Эркак спермаси таҳлили

  6. Ҳайз циклининг 12-14 кунларида посткоитал тестлар (ПКТ) ўтказиш

  7. Лапароскопия

  8. Ҳайз бошланишидан 2-3 кун олдин эндометрий биопсияси.

Экстракорпорал уруғлантириш ва эмбрион трансплантацияси нисбатан янги, анча мураккаб ва қиммат даволаш усулларидан бири бўлиб, бу одам тухум ҳужайрасини in vitro шароитда уруғлантириш, уни урчитиш ва эмбрионни бачадонга жойлаштиришдан иборатдир.
In vitro усули билан уруғлантириш муваффақияти даставвал етишган ооцитлар олишнинг оптимал (қулай) муддатларини аниқлашга ва барча муолажаларни бажариш техникасининг аниқлигига боғлиқ.
“Бепуштлик”
Мақсад: талабаларга беморни объектив ва субъектив маълумотларга асосан диагноз қўйиш, касаллик оғирлик даражасини баҳолаш ва даволаш тактикасини танлашни ўргатиш.
Таъминланиш: кушетка, қин кўзгулари, гинекологик кресло, стерил қўлқоп, тонометр.
1.Аёл гинекологик креслода оёқларини чаноқ-сон ва тизза бўғимида букилган ҳолда ётибди.
2. Шикоятлари: мунтазам жинсий ҳаёт кечириб 1 йил давомида
ҳомиладор бўлмаслиги.
3. Касаллик анамнези: касалликни бошидан ўтказган абортлар,
операциялар ҳамда яллиғланиш касалликлари билан боғлайди.
4. Ҳаёт анамнези: ҳайз келиши, 17 ёшдан, 3-4 кундан, ҳар 28 кунда,
жинсий ҳаёти 19 ёшдан, гинекологик касалликлари – сурункали
аднексит. Ирсиятга мойиллиги йўқ, зарарли одатлари йўқ.
5 .Умумий кўрув: ўзгаришсиз

  1. Қорни кўрувда: ўзгаришсиз

Перкуссияда: патология аникланмайди.
7. Дастлабки диагноз: шикоятлари, ҳаёт ва касаллик анамнези ҳамда локал статус ва объектив маълумотларга асосланиб қўйилади.
Кон умумий анализи: ўзгаришсиз
УТТ: бачадон ортиқлари сурункали яллиғланиши кузатилади.
Диагностик лапароскопия: бачадон ортиқлари соҳасида чандиқли жараён ёки тухумдонлар поликистози ва тухумдонда хамда қорин бўшлиғида эндомероид ўчоқлари аниқланади.
Кўзгуларда кўрув: қин шиллиқ қавати ва бачадон бўйни ўзгаришсиз.
Қин орқали текширув: яллиғланиш аломатлари ёки жинсий инфатилизм
аниқланади
8. Клиник диагнозни куйиш ва асослаш дастлабки диагноз ва клиник –
инструментал текширувларга асосланиб қўйилади.
9. Асоратлари: бачадондан ташқари ҳомиладорлик бўлиши ва эндокрин
бузилишлар.
10. Дифференциал диагностикаси: эндокрин бузилишлар жинсий аъзолар
нуқсонли жойлашиши, мутлоқ нисбийдан.
11. Оператив даволаш
Диагностик ва даволаш мақсадида лапароскопия.
Жарроҳликдан кейинги даврда
Умумий ва маҳаллий антибактериал терапия
Организмнинг бузилган фаолиятини тиклаш
12. Реабилитацион терапия
13. Профилактикаси: Жинсий аъзолар яллиғланиш касалликларини ўз
вақтида аниқлаш ва даволаш.


    1. Download 132,5 Kb.

      Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish