~ 152 ~ 10 – mavzu: saylov huquqi erkinligi – fuqarolik jamiyatining sharti reja

~ 161 ~ 
bilan kafolatlanadi‖ deyilgan muhim konstitutsiyaviy tamoyillar o’z aksini topdi. 
O’zbekistonda demokratik huquqiy davlat qurish va fuqarolik jamiyati 
asoslarini shakllantirishda saylovlarning mustahkam o’rnini belgilash maqsadida 
Konstitutsiyaga alohida Saylov tizimi deb nomlanuvchi XXIII bobni kiritilishi, 
bir 
tomondan 
saylov tizimining
asosiy
prinsiplarining
konstitutsiyaviy
mustahkamlanishi saylov huquqi bo’yicha umumiy tan olingan xalqaro 
andozalarga 
rioya 
qilinishini 
kafolatlasa, 
ikkinchi 
tomondan, 
mazkur 
konstitutsiyaviy qoidalar saylov qonunchiligini yaratishda poydevor vazifasini o’tadi. 
Mustaqqillik davrida O’zbekistonda xalqaro huquq andozalari va talablar,
ilg’or xorijiy yuridik tajriba va milliy-tarixiy an‘analar hamda konstitutsiyaviy
prinsiplar asosida milliy saylov qonunchiligi tizimi yaratildi. Uning asosiy qoidalari 
O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining maxsus XXIII bobida, shuningdek 
alohida qabul qilingan O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti saylovi 
to’g’risida‖gi (1991 yil 18 noyabr), O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisiga saylov 
to’g’risida‖gi (1993 yil 28 dekabr), Xalq deputatlari viloyat, tuman va shahar 
Kengashlariga saylov to’g’risida‖gi (1994 yil 5 may), Fuqarolar saylov huquqlarining 
kafolatlari to’g’risida‖gi (1994 yil 5 may), O’zbekiston Respublikasining Markaziy 
saylov komissiyasi to’g’risida‖gi (1998 yil 30 aprel) qonunlarda o’z aksini topdi.
Milliy saylov qonunchiligi va amaliyoti O’zbekistonda amalga oshirilayotgan
demokratik islohotlarning uzviy tarkibiy qismi bo’lib, ma‘muriy-buyruqbozlikka 
asoslangan totalitar tuzumdan demokratik huquqiy davlat va adolatli fuqarolik 
jamiyati qurish sari qo’yilgan qadamdir. 
Saylov tizimi huquqiy asoslarining yaratilishi, rivojlanishini va saylov 
amaliyotini bizning fikrimizcha quyidagi asosiy bosqichlarga ajratish mumkin: 
Birinchi bosqich (1991-1995 yy.) – O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi 
qabul qilinishi va O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti saylovi, bir palatali 
Oliy Majlisni ko’ppartiyaviylik asosida shakllantirish davrini o’z ichiga oladi. 
Bu davrda ―O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti saylovi to’g’risida‖gi 
(1991 yil 18 noyabr), O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi (1992 yil 8
dekabr), O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisiga saylovlar to’g’risidagi (1993 yil 28 
dekabr), Xalq deputatlari viloyat, tuman va shahar Kengashlariga saylov 
to’g’risida‖gi (1994 yil 5 may), Fuqarolar saylov huquqlarining kafolatlari 
to’g’risida‖gi (1994 yil 5 may) qonunlarning qabul qilinishi umume‘tirof etilgan 
taomoyillar 
asosida 
ko’ppartiyali, 
muqobil 
saylovlarni 
tashkil 
etishning 
huquqiyasosini yaratdi. 
Bu bosqichda 1994 yil 5 mayda muhim hujjat – Fuqarolar saylov huquqlarining 
kafolatlari to’g’risida‖gi qonun qabul qilinganligi fuqarolarning saylov huquqlarini 
amalga oshirish va ularning o’z xohish-istaklarini erkin ifodalash mexanizmini 
huquqiy jihatdan mustahkamlab berdi. 
Yangi saylov qonunchiligi amaliyotda 1994 yilda ko’ppartiyalilik asosida 
o’tkazilgan parlament saylovlarida sinab ko’rildi. Uning natijasida birinchi chaqiriq 
Oliy Majlis uchta siyosiy partiya, hokimiyat vakillik organlari, tashabbuskor 
guruhlar tomonidan ko’rsatilgan nomzodlar asosida saylangan deputatlardan 
shakllandi.
Ikkinchi bosqich (1995-2000 yy.)
– milliy saylov qonunchiligining birinchi 

---