~ 152 ~ 10 – mavzu: saylov huquqi erkinligi – fuqarolik jamiyatining sharti reja

~ 158 ~ 
Evropada Xavfsizlik va Hamkorlik Tashkilotining Insoniylik mezonlari 
bo’yicha Kopengagen hujjatida demokratik saylov prinsiplari ko’rsatib o’tilgan 
bo’lib, ular universallik, tenglik, erkinlik, adolatlilik, yashirinlilik, ochiqlik va 
hisobdorlik kabilarda ifodasini topgan. 
Evropada Xavfsizlik va Hamkorlik Tashkilotining davlat va hukumat 
rahbarlarining 1990 yil 19-21 noyabrdagi Kengashida qabul qilingan ―YAngi Evropa 
uchun Parij Xartiyasi‖da ushbu tashkilotga a‘zo davlatlar rahbarlari zimmasiga
o’z davlatlarini yagona boshqaruv tizimi sifatida kurish, jipslashtirish va 
mustahkamlash majburiyatlarida demokratik boshqaruv erkin va adolatli saylovlar 
paytida muntazam ravishda ifodalangan xalq xohish irodasiga asoslanish, vakillik va 
fikrlar xilma-xilligi xususiyatiga ega bo’lgan demokratik saylovlarga hisobot berishga 
davlat hokimiyatilarining qonunlarga rioya etish majburiyatlarini ta‘minlanishi 
ta‘kidlangan. 
2002 yil 7 oktyabrda Kishinev shahrida qabul qilingan ―Mustaqil
Davlatlar Hamdo’stligida ishtirok etuvchi davlatlarda demokratik saylovlar, saylov 
huquqlari va erkinliklari standartlari to’g’risidagi Konvensiyasi‖da demokratik
saylovlar xalq hokimiyati va irodasining bevosita oliy ifodasining biri, 
saylanadigan davlat hokimiyati va mahalliy o’zini o’zi boshqarish organlari xalq 
(milliy) vakilligining, saylanadigan mansabdor shaxslarning asosi hisoblanadi. 
Saylovlarni xalqaro kuzatish, saylov jarayoni ishtirokchilarining saylov huquqlari va 
erkinliklarini amalga oshirish kafolatlari demokratik saylovlarning standartlari 
hisoblanishi e‘tirof etiladi. 
2002 yil 7 oktyabrda qabul qilingan Mustaqil Davlatlar Hamdo’stligiga a‘zo 
davlatlarning «Demokratik saylovlar, saylov huquq va erkinliklari
standartlari to’g’risida»gi Konvensiyaning 1-moddasi 2-bandida, saylovchilarning 
erkin xohish-iroda bildirishini ta‘minlovchi, umumiy, teng saylov huquqi bilan
yashirin ovoz berish asosidagi saylovlarning muntazamligi, majburiyligi, 
odilonaligi, chinakamligi va erkinligi tamoyillarini ta‘minlash. 
O’zbekistonning hozirgi saylov qonunchiligida asosiy xalqaro saylov 
andozalarining barchasi implementatsiya qilingan. Avvalo, Konstitutsiyamizda va 
milliy saylov qonunchiligimizda, xususan, «O’zbekiston Respublikasi Oliy 
Majlisiga saylov to’g’risida»gi qonunda (yangi tahriri) saylov xalq o’z hokimiyati 
va xohish-irodasini to’g’ridan-to’g’ri ro’yobga chiqarishining oliy ifodasi, davlat 
hokimiyati organlarini demokratik tarzda tashkil etishning negizi ekani qayd etiladi. 
Fuqaroning davlat hokimiyati vakillik organlariga saylash (faol saylov huquqi) 
va saylanish (passiv saylov huquqi) huquqlari O’zbekiston Konstitutsiyasida 
mustahkamlangan, uni amalga oshirish tartib-qoidalari saylov qonunchiligida aniq 
belgilab qo’yilgan. Bunda saylash va saylanish huquqlari, saylovlar tartibi, shu 
bilan birga, saylov huquqlari va erkinliklarining cheklanishi bilan bog’liq 
masalalarning qonunchilik asosida tartibga solinishi insonning umum e‘tirof
etilgan huquq va erkinliklarini, ularning qonuniy kafolatlarini chegaralab
qo’ymaydi. SHuningdek, bu boradagi milliy qonunlarni amalga oshirishda hech 
qanday kamsitishlar ko’zda tutilmasligi e‘tiborga olingan. 
O’zbekiston saylov 
qonunchiligida umumiy 
saylov 
huquqi 
prinsipi 
mustahkamlangan. Har bir fuqaro saylov kuniga qadar yoki saylov

---