~ 152 ~ 10 – mavzu: saylov huquqi erkinligi – fuqarolik jamiyatining sharti reja

~ 160 ~ 
O’zbekiston saylov qonunchiligida saylovlarning ochiqligi va oshkoraligi 
prinsipiga alohida o’rin berilgan. qonunchilik palatasi saylovlariga tayyorgarlik 
ko’rish va uni o’tkazishni saylov komissiyalari ochiq va oshkora amalga
oshiradilar («O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisiga saylov to’g’risida»gi 
qonunning 6-moddasi). Saylovlarni belgilash, tayyorgarlik ko’rish va o’tkazish, 
fuqarolarning saylov huquqini ta‘minlash va himoyalash bilan bog’liq qarorlar saylov 
to’g’risidagi qonunlarda ko’zda tutilgan tartibda va muddatlarda rasmiy e‘lon qilinadi 
va ko’pchilikning e‘tiboriga havola etiladi. Ushbu prinsipga amal qilinishi saylov 
jarayonlarini milliy va xalqaro doiralarda kuzatishni yo’lga qo’yish uchun ham 
tegishli shart-sharoit yaratadi. 
Respublikamiz mustaqillikni qo’lga kiritishi munosabati bilan saylov
huquqini rivojlantirishning yangi davri boshlandi. Saylov qonunchiligi xozirgi
kunda takomillashuv jarayonini boshdan kechirmoqda, uning mukammal bo’lishi 
uchun etakchi demokratik mamlakatlarning tajribasidan ijobiy jihatlari olinmoqda. 
Har qanday qonun uchun eng asosiy narsa uni amaliyotga tadbiq etish 
mexanizmidir. SHuning uchun qabul qilinayotgan qonunlarning mazmuni bilan birga 
amalga kiritish mexanizmlarini ham mukammal darajada takomillashtirishimiz 
lozim. Bunda milliy davlatchiligimiz tarixiy hususiyatlari va saylovlarni 
o’tkazishda ilgari to’plangan ijobiy tajribaga suyanish, yo’l qo’yilgan nuqsonlarni 
takrorlamaslik, ilg’or jahon tajribasi hamda demokratiya tamoyillari ustivorligiga 
erishish g’oyatma‘suliyatli vazifadir. 
1992 yil 8 dekabrda O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining qabul 
qilinishi milliy saylov tizimimizni yaratilishiga asos soldi. Jumladan, uning 7-
moddasida ―Xalq davlat hokimiyatining birdan-bir manbaidir‖, ―O’zbekiston 
Respublikasida davlat hokimiyati xalq manfaatlarini ko’zlab va O’zbekiston 
Respublikasi Konstitutsiyasi hamda uning asosida qabul qilingan qonunlar vakolat 
bergan idoralar tomonidangina amalga oshiriladi‖ deyilgan muhim konstitutsiyaviy 
qoidalarning belgilanishi konstitutsiyaviy tuzumning asosiy prinsiplari sifatida
mustahkamlandi. SHuningdek, O’zbekiston Respublikasi fuqarolarining saylov 
huquqi Konstitutsiyaning 32-moddasida alohida mustahkamlangan. Unga ko’ra, 
O’zbekiston Respublikasining fuqarolari jamiyat va davlat ishlarini boshqarishda 
bevosita hamda o’z vakillari orqali ishtirok etish huquqiga egadirlar. Bunday ishtirok 
etish o’zini-o’zi boshqarish, referendumlar o’tkazish va davlat organlarini
demokratik tarzda tashkil etish yo’li bilan amalga oshiriladi‖. Saylov huquqiga oid 
yana bir 60-moddasida Siyosiy partiyalar turli tabaqa va guruhlarning siyosiy 
irodasini ifodalaydilar va o’zlarining demokratik yo’l bilan saylab qo’yilgan vakillari 
orqali davlat hokimiyatini tuzishda ishtirok etadilar‖, deb belgilangan. SHuningdek,
Konstitutsiyaning 77-moddasida O’zbekistonda saylovlar ko’ppartiyalikasosida 
o’tishi ko’zda tutilgan. 
Eng asosiysi, Konstitutsiyada saylov tizimi prinsiplariga bag’ishlangan 
maxsus bobning mavjudligi O’zbekistonning saylov qonunchiligini shakllantirishda 
muhim qadam bo’ldi. Uning XXIII bobi Saylov tizim deb nomlanib, 117-
moddada O’zbekiston 
Respublikasining 
fuqarolaridavlat 
hokimiyati 
vakillik 
organlariga saylash va saylanish huquqiga egadirlar. Har bir saylovchi bir ovozga 
ega. Ovoz berish huquqi, o’z xohish-irodasini bildirish tengligi va erkinligi qonun 

---