1-mavzu: O’qituvchining nutqiy kompetensiyasini rivojlantirish fanining maqsad va vazifalari

Nazorat savollari: 
1. Nutq madaniyati nima? 
2. Madaniyatli nutq deganda nimani tushunasiz? 

---

3. “Mutolaa o’quvchining yozma nutq orqali asar muallifi, obrazlari bilan 
muloqotidir”, degan fikrni qanday izohlaysiz?
4. Nutqiy faoliyatning qanday ko’rinishlari mavjud? 
 
Tavsiya qilinadigan adabiyotlar: 
1.
Mahmudov N. O`qituvchining nutq madaniyati. Darslik. T.2007. 
2.
Tojiyev Yo. O`zbek nutqi madaniyati va uslubiyat asoslari.T.1994. 
3.
Qudratov T. Nutq madaniyati asoslari. T., 1990 
4.
Rasulov R va b. Nutq madaniyati va notiqlik san’ati. T. 2006. 
 
 

---

2-MAVZU:
O’QITUVCHI NUTQ MADANIYATI FANINING 
BOSHQA FANLAR BILAN ALOQASI 
 
Maqsad: 
Talabalarga nutq madaniyati fanining boshqa fanlar bilan 
aloqasi to’g’risida bilim berish. 
 
Reja: 
1.
Nutq madaniyati fanining tilshunoslikka aloqasi 
2.
Nutq madaniyati fanining boshqa fanlar bilan aloqasi 
Kalit so’zlar:
Til, nutq, uslubiyat, mantiq, a’zolari, lug`at boyligi
1. 
Tilning biror sohasi qatnashmay qolgan nutqning bo’lishi mumkin emas.
Har qanday nutqda tilning fonetikasi ham, leksikasi ham, so`z yasalishi, 
morfologiyasi ham, sintaksisi, stilistikasi ham ishtirok etgan bo’ladi. Shunday ekan 
obyekti nutq bo’lgan nutq madaniyati fani ham tilshunoslikning hamma tarmoq 
fanlari bilan bevosita bog’langandir. 
Nutq madaniyati fani bu fanlarga xos xususiyatlarni to`g`ridan – to`g`ri 
o’rganmaydi. Ularni nutqning aloqaviy sifatlariga ijobiy va salbiy ta’siriga ko`ra 
tekshiradi. 
1. Nutq madaniyati fani o`z xususiyatiga ko`ra uslubshunoslik (stilistika)ga 
qattiq bog’langandir. Uslubshunoslik til uslublarini o’rganadi. Nutq madaniyati 
fani bo’lsa tilshunoslikning til uslublariga aloqador hamma sohalari bilan 
bog’langandir. 
2. Nutq madaniyati fani leksikologiyaga ham qattiq bog’langandir. Chunki, 
nutqning aloqaviy fazilati hisoblangan aniqlik, to`g`rilikni so`zning lug’aviy 
ma’nolarining aniq tavsifisiz tushunib bo’lmaydi. Nutqning mantiqiyligi so`z 
ma’nolarining ma’no va mazmuniy bog’lanishlariga asoslanadi. Nutqning soflik, 
ifodaviylik, o`rinlilik kabi aloqaviy fazilatlari ham nutq madaniyati fanini 
leksikologiya bilan bog’laydi. 
3. Nutq madaniyati fani hamma vaqt mantiq va ruhshunoslikka suyanadi. 
Logikaga murojaat qilmasdan turib aniqlik va mantiqiylikni ta’minlash ham, 
baholash ham mumkin emas. Mantiq so`zlar va butun bir gapdan chiqadigan 
tushunchalarni belgilaydi. So`zlarning ma’nosi va ifodalanayotgan tushuncha 
o’rtasidagi munosabatni mantiq tekshiradi. Mantiq so`zlar, birikmalar va gaplar 
orasidagi ma’no aloqalarini ta’minlaydi. 
4. Nutq madaniyati bundan tashqari nafosat haqidagi fan-estetika bilan, 
badiiy adabiyot nazariyasi, adabiyotshunoslikka aloqadordir.