16-ma’ruza. Geoekologik kartalashtirish

Geoekologik kartalashtirish 4 ta bosqichdagi ishlarni o‘z ichiga oladi.
1-bosqich.
Rekognossirovka ishlari amalga oshiriladi. Bunda mayda 
(1:1000000 va undan maydalari) masshtabli kartalar asosida turli darajada o„zgargan 
yirik hududlarda tabiatni muhofaza qilish tadbirlarini amalga oshirish va o„rganilgan 
ushbu hududlarni geoekologik vaziyatlari bo„yicha tabaqalashtirish lozim bo„ladi. 
Birinchi bosqichning yakuniy natijasi sifatida o„rganilgan hududlarda ekzogen va 
endogen kelib chiqgan geoekologik muammolarni aniqlash va belgilash hamda Shu 
asosida yirik masshtabli tadqiqotlar birinchi navbatda o„tkazilishi lozim bo„lgan 
rayonlar aniqlanadi.
2-bosqich.
O„rta masshtabli (1: 200000 – 1: 1000000) tadqiqotlar olib boriladi. 
Ushbu bosqichning yakuniy natijasi sifatida rayon tabiiy muhitining ifloslanishini 
ekologik xavflilik darajasi aniqlanadi va aks ettiriladi. 
3-bosqich.
Yirik masshtabli (1:100000 – 1:25000) kartalarda ifloslanish 
manbalari, ularning ta‟sir zonalari, ushbu ifloslovchi elementlarni tashuvchilari 
bo„lgan suv va havoning tarkibini o„zgarib borishi kabilar ko„rsatiladi. Yakuniy qismi 
sifatida tabiatni muhofazalash bo„yicha aniq chora-tadbirlar tavsiya etiladi. 
 
4-bosqich.
1:10000 – 1:5000 masshtabli kartalarda “ifloslanish manbai – atrof 
muhit – tirik organizmlar” tizimidagi sabab-oqibat aloqalari aks ettiriladi. 
 
Geoekologik kartalashtirishning yakuniy hujjati bo„lib geoekologik karta 
hisoblanadi. U barcha geoekologik ma‟lumotlarni (axborotlarni) jamlovchi va aks 
ettiruvchi karta hisoblanadi. Mazkur karta asosida geoekologik rayonlashtirish kartasi
tuziladi. Geoekologik rayonlashtirish kartasida geoekologik vaziyatlari turlicha 

---

baholangan maydonlar hamda tabiatdan foydalanish va xo„jalik faoliyatining alohida 
sharoitlariga ega bo„lgan hududlar ajratiladi.
Geoekologik 
rayonlashtirish 
va 
kartalashtirishda 
landshaft-indikatsion 
tadqiqotlardan keng foydalaniladi. Bu usul yordamida hududning litologik-
geomorfologik, gidrogeologik, muhandis-geologik sharoitlarining indikatorlik 
xususiyatlarini aniqlash imkoniyati katta. Asosiy indikatorlar bo„lib relef, 
yotqiziqlarning va tuproqning tarkibi, orogidrografiya va albatta o„simlik qoplami 
(litologik asos bilan uyg„unlikda) hisoblanadi.
Quyida geoekologik kartalarning