17-bob. Boshqaruvning aqsh, Yevropa va osiyo mamlakatlari modeli

17.3-jadval

Fransiya menejmenti uchun G.Xofstede indekslari qiymati

Hukumatdan uzoqda bo‘lish	Individualizm/ kollektivizm	Gender tafovutlar	Noaniqlikdan qochish
68	71	43	86

17.4. Menejmentning Umumevropa modelining shakllanish xususiyatlari

Jahon iqtisodiyoti jadal suratlar bilan rivojlanishi globallashuv, integratsiya va baynalminallashuv bilan ham izohlanadi. bu bir tomondan turli milliy boshqaruv modellarining o‘zaro uyg‘unlashib borishi bilan izohlansa, ikkinchi tomondan kvazidavlat darajasidagi inegratsiyalashuv jarayonlari natijasida yagona boshqaruv modelining shakllanishi bilan izonhnadi. Natijada menejmentning bir nechta mamlakat darajasida amal qiladigan boshqaruv usullari va uslubiyatini o‘zida as ettirgan kvazimilliy modellari shakllanmoqda[45].
Umuman olganda globallashuv, integratsiyalashuv va baynalminallashuv jarayonlari xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarning kelgusi davrdagi istiqbolini ham belgilab beradi. Buning yaqqol namunasi sifatida 1992 yilda shakllangan YeI integratsiyasida kuzatishimiz mumkin. o‘tgan boblarda ta’kidlanganidek, 1994-2000 yillarda amalga oshirilgan EMDM (The European Managerial Decision — Making Project) loyihasi ham yangidan shakllangan YeI yagona boshqaruv modelining shakllanishini yanada jadallashtirishga qaratilgan edi. Umumevropa menejment modelining turli jabhalari S. Ronen va O.Shenkar[37], R. Lessem va F. Noybauer[33] N.V.Gulyuk[46,10-12], Ye.Yu.Litsareva[54], N.A.Svidin[62], S.E.Pivovarov[10] va boshqalarning ilmiy tadqiqotlarida ham keng o‘rganilgan bo‘lib, asosiy urg‘u yaqqol namoyon bo‘ladigan milliy xususiyatlarni sayqallashtirish, ayrim hollarda tarixan o‘xshash va madaniy jihatdan turdosh bo‘lgan mamlakatlar doirasida umumiy menejment modelini shakllantirish ham ko‘zda tutilgan edi. Masalan, Nemis menejment modeli, Skandinaviya modeli, Fransuz menejment modeli.
Globallashuv jarayonida iqtisodiyot sub’ektlari eng samarali va muvaffaqiyatli boshqaruv usullaridan foydalanishni va joriy etishni, yuqori foyda olishni ko‘zda tutadi. Bunday sharoitda umumiy menejment modelining shakllanishiga ham shart-sharoitlar yaratiladi.
Boshqaruv usullari va uning samaradorligi avvalo sub’ektning tashkiliy shakliga, ijtimoiy-iqtisodiy holatiga hamda korporativ madaniyatiga ham har tomonlama bog‘liqdir.
Bugungi kunda dunyoda 10 dan ortiq iqtisodiy integratsiyalar faoliyat yuritadi. Biroq, iqtisodiy yaxlitlikka erishish faqat Yevropa Ittifoqi tomonidan erishildi. Bu kabi global tashkiliy tuzilma uchun menejmentning o‘ziga xos modeli hech shubhasiz shakllanadi.
Amaliyot shuni ko‘rsatmoqdaki, bugungi kunda YeI o‘zining yuqori o‘sish sur’atlari, aholi turmush darajasining yuqoriligi, ishsizlik darajasining me’yoriy darajasi bilan ajralib turadi. Biroq, bu aynan menejmentning umumevropa modelining samarasi deyishga yetarli asoslar yo‘q. Ayrim mutaxassislarning fikricha, menejmentning umumevropa modeli shakllanmagan, uni alohida model sifatida ko‘rsatishda ayrim a’zo davlatlar modeliga ko‘proq murojaat qilish holatlari uchrab turadi.
Shunga qaramasdan o‘tkazilgan tadqiqotlar natijasida umumevropa menejment modeli uchun quyidagi asosiy xususiyatlar xos deb qabul qilingan:

• 
  qaror qabul qilishning yakkahokimlilik tamoyilining ustunligi;
  
• 
  shaxsiy javobgarlikning ustuvorligi;
  
• 
  boshqaruvning qat’iy rasmiyatchiliklarga asoslangan tashkiliy tuzilmasi;
  
• 
  nazorat qilish tizimining tashkiliy tuzilmaning ierarxiya tamoyili asosida tashkil qilinganligi;
  
• 
  nazorat konsepsiyasining rahbar tomonidan shaxsan olib borilishi;
  
• 
  kasbiy martabaning mehnatni uzluksiz va tezkor baholash asosida yuqori sur’atga ega ekanligi;
  
• 
  rahbar kasbiy mahoratining ustuvorligi;
  
• 
  boshqaruv tizimining samaradorligini baholash menejerning shaxsiy natijalariga qaratilganligi;
  
• 
  kadrlar tayyorlash tizimining tor ixtisoslashuvi;
  
• 
  kadrlar faoliyatini baholashning shaxsiy yutuqlarga
  

asoslanganligi;

• 
  ishchilarning yuqori darajada kasbiy mobilligi;
  
• 
  mehnatga haq to‘lashning shaxsiy yutuq va muvaffaqiyatlarga
  

asoslanganligi;

• 
  mehnat sifatining ishlab chiqarish sur’ati va hajmiga bog‘liqligi.