2-mavzu. Korxonaning

2-mavzu. Korxonaning asosiy fondlari
Reja:
2.1. Asosiy fondlar tushunchasi, ahamiyati va vazifalari
2.2.Asosiy fondlarning yemirilishi va amartizatsiyasi
2.3.Asosiy fondlardan foydalanish samaradorligi
2.4.Ishlab chiqarish quvvati


2.1. Asosiy fondlar tushunchasi, ahamiyati va vazifalari

Har qanday jamiyatda ishlab chiqarishning amalga oshishi uchun ishlab chiqarish fondlari bo‘lmog‘i lozim.

Ishlab chiqarish fondlari deb, inson uning yordamida tabiatga, mehnat predmetlariga ta’sir qiladigan vositalarga aytiladi. (Bularga asbob-uskunalar, stanoklar, mashina mexanizmlar, traktorlar va hakozolar kiradi).
Asosiy ishlab chiqarish fondlari umumiy ishlab chiqarishning moddiy-tenika bazasi hisoblanadi. Ular mahsulot ishlab chiqarish, ish bajarish va xizmat ko‘rsatish uchun sharoit yaratadilar, mehnat buyumlari va tayyor mahsulotlarni saqlash hamda ularni bir joydan ikkinchi joyga tashish kabi ishlarni, bajarish uchun xizmat qiladilar.
Demak, asosiy ishlab chiqarish fondlari (mehnat qurollari sifatida) inson bilan mehnat predmetlari o‘rtasida turadi. Ishchi kuchi mehnat qurollarini harakatga keltirib, ular yordamida mehnat predmetlariga ishlov beriladi, natijada, iste’mol uchun mahsulot yaratiladi, ish bajariladi va xizmat ko‘rsatiladi.
Mehnat predmetlariga esa (yer, suv, xomashyo va boshqa turli materiallar) kiradi.
Mehnat predmetlari tabiatda tayyor holda uchrashi mumkin.
Ishlab shiqarish fondlarining mehnat predmetlariga ta’sir etish xususiyatlariga ko‘ra uch guruhga bo‘lish mumkin:
1.Birinchi guruhga mashinalar, mexanizmlar, stanoklar, uskunalar, turli xil aslahalar va boshqa mehnat qurollarni kiritish mumkin.
Ularning yordamida inson tabiat ashyolariga bevosita ta’sir qilib o‘zining iste’moli uchun zarur bo‘lgan shaklga keltiradi.
2.Ikkinchi guruhga materiallarni saqlash uchun mo‘ljallangan mehnat vositalari kiradi, yani sisternalar turli xil bochkalar, quvurlar, omborlar va boshqalar.
3.Uchinchi guruhga ishlab chiqarish jarayonida bevosita qatnamaydigan mehnat vositalari kiradi, lekin bu vositalarsiz ishlab chiqarish jarayoni amalga oshishi mumkin emas. Bularga yo‘llar, binolar misol bo‘la oladi.
Iqtisodiyotning erkinlashtirilishi sharoitidan asosiy ishlab chiqarish fondlari ishlab chiqarish samaradorligini oshiruvchi, iqtisodiy o‘sishni ta’minlovchi barcha omillar ichida asosiy o‘rinni egalaydi. Ular foydali xizmat muddati davomida o‘zlarining qiymatini to‘liq qoplashlari va korxonada qo‘shimcha daromad keltirishlari lozim.
Ishlab chiqarish korxonalarining iqtisodiy samaradorligi ko‘p jihatdan asosiy ishlab chiqarish fondlarining miqdoriy o’sishiga emas, balki ulardan olinadigan samarani oshirishga, ya’ni ishlab turgan asosiy ishlab chiqarish fondlarining har bir so‘miga to‘g‘ri keladigan mahsulot (ish, xizmat) hajmini ko‘paytirishga bog‘liq.