O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O`RTA
MAXSUS
TA`LIM VAZIRLIGI
MIRZO ULUG`BEK NOMIDAGI O`ZBEKISTON MILLIY
UNIVERSITETI
“IQTISODIYOT FAKULTETI”
“MAKROIQTISODIYOT”
KAFEDRASI
KURS ISHI
Mavzu:Mehnat unimdorligini oshirish omillari va vositalari.
Bajardi: 2- kurs 5520100 “Ijtimoiy ish(pensiya ta`minoti)” yo`nalishi talabasi Xoliqulova Mohinur
Ilmiy rahbar: katta o`qituvchi Xajibakiyev SH.
Baho:
Toshkent-2022
Mundarija
Kirish._______________________________________________________
1. Mehnat unumdorligini аxamiyati va mohiyati.______________________
2. Mehnat unumdorligini oshirish omillari va uning o`lchash usullari._____
3. Qashqadaryo viloyatida mehnat unumdorligiga ish xaqining tasiri._____
2. Mehnat unumdorligini oshirish omillari va uning o`lchash usullari.
Mehnat unumdorligini oshirish ayrim korxona va jamoalar uchun katta ahamiyatga ega bo‘lib, uning darajasiga ta’sir etadigan barcha omillarni ko‘paytirishni taqozo etadi. Umuman, omillar deganda – biron-bir jarayon yoki hodisaga ta’sir etuvchi kuchlar,
sabablar, tashqi vaziyatlar tushuniladi.
Mehnat unumdorligi omillari - mahsulot, ish yoki xizmatlar birligini ishlab chiqarishda yollanma mehnat sarfi miqdorining o‘zgarishiga ta’sir
etuvchi sabablar, harakatlantiruvchi kuchlar. Mehnat unumdorligiga ta’sir etishning turli usullarini tasniflash va ularni guruhlarga ajratishning ahamiyati shundaki, bu mehnat unumdorligi mohiyatini chuqurroq anglash va oshirish yo‘llarini bozor kon’yunkturasidan kelib chiqib aniqlash imkonini beradi. Bunday tasnifning amaliy ahamiyati shundaki, uning yordamida u yoki bu omillarning natijasiga ta’sir darajasini yaxshiroq hisobga olish mumkin bo‘ladi, ya’ni ulardan biri mehnat unumdorligining o‘sishiga barqaror ta’sir ko‘rsatsa, boshqalari bu ma’noda o‘tkinchi ahamiyatga ega. Omillarni tasniflashga turlicha yondashuvlar ularning turli yig‘indilarini farqlashga olib kelishi mumkin. Ammo bunday guruhlar orasida u yoki bu ishlab chiqarish omillarining shakllanishi va rivojlanishi asosiy sifat nuqtai nazaridan qabul qilish o‘rinli bo‘ladi. Bunday omillarga mahsulot ishlab chiqarishning ijtimoiy-siyosiy shart-sharoitlarini belgilaydigan guruhini kiritish mumkin. Ularning ta’siri tegishli xo‘jalik
mexanizmlari, ijtimoiy munosabatlar (institutlar) orqali amalga oshiriladi.
Omillarning boshqa muhim guruhiga
mehnatga haq to‘lash,
makroiqtisodiy mutanosibliklar,
inson kapitali,
texnika va texnologiyalar bilan bog‘liq bo‘lganlari, shuningdek,
ijtimoiy omillar kiritiladi.
Raqobat – unumdorlikni oshirishning hamda iqtisodiy o‘sishni ta’minlashning
harakatlantiruvchi kuchidir, chunki har bir korxona sotuv va ta’minot bozorida o‘z mavqeini yaxshilashga harakat qiladi. Ikkinchi tomondan, qudratli unumdorlik raqobatni oshiradi, iqtisodiy o‘sish esa uni kuchaytiradi.
Nafaqat korxonalar, balki milliy iqtisodiyotlar ham o‘zaro raqobatlashadi. Iqtisodiy nazariyaga ko‘ra, korxona va milliy iqtisodiyotlar raqobatning teng sharoitlarida bo‘lib, bir-biriga qaramaqarshi turadi, bu alohida olingan milliy iqtisodiyot va aniq korxonalar o‘rtasidagi real hayotda sezilarli farqlanadi. Masalan, tabiiy resurslar, iqtisodiy
va ijtimoiy infratuzilma, ishchi kuchi ko‘lami va sifat tuzilmasi umuman teng emas. Buning ustiga, korxonalar bilan milliy iqtisodiyotlar ko‘lamlari o‘rtasidagi farqlarga keyingi yillarga qadar raqobat shartlarining tengsizlik ko‘rsatkichi sifatida qarab kelingan. Albatta, yirik korxonalar ta’minot va sotuv bozorida mutlaq boshqa ishchi kuchini qamrab olishga qodir. Iqtisodiyotni rivojlantirishda ham xuddi shunday, o‘zlarining yirik ichki bozorlari va tashqi bozorlardagi kuchli mavqelari bilan ko‘lami kichikroq iqtisodiy kuchga ega korxonalarga qaraganda raqiblar tazyig‘iga muvaffaqiyatliroq qarshilik ko‘rsatishga qodir bo‘ladi.
Mehnat unumdorligini oshirishga ta’sir etish
darajasi va hususiyatiga qarab, omillarni quyidagi uchta guruhga
: moddiy-texnik,
tashkiliy-iqtisodiy va
ijtimoiy ruhiy guruhlarga birlashtirish mumkin.