3-tajriba ishi.(4-soat)

5-rasm. Tashqariga chiqarib zaminlash:
a –prinsipial sxemasi; b – plandagi ko‘rinishi;

Erga ulagichlar erda ulanadigan uskunalarga nisbatan uzoq masofada joylashgan sababli, yoyilib o‘tish hududidan tashqariga joylashgan bo‘ladi. SHu tufayli tegib ketish kuchlanish koeffitsienti birga teng bo‘ladi. Inson kuchlanish ostida bo‘lgan uskunaning qobig‘iga tegib ketganida qobig‘ni erga nisbatan kuchlanishiga duch keladi;

(V)

Demak, chiqarilgan ulagichlar faqat qobiqdagi kuchlanishni yo‘l qo‘yilgan me’yoridan oshmagan holatida va erga ulagich qurilmani kichik qarshiligi hisobiga xavfsizlik sharoitlariga javob beradi.

6-rasm. Konturli zaminlash: a – vertikal bo‘yicha qirqim;
b – plandagi ko‘rinishi; v – potensiallarning tarqalishi;
Erga katta tok o‘tib ketadigan bo‘lsa (bu holat zamonaviy elektr uskunalarida sodir bo‘lishi mumkin), qobiqdagi yo‘l qo‘yilgan kuchlanishni erga nisbatan ulash qurilmasini qarshiligini pasaytirish hisobiga havfsizlikni ta’minlab bo‘lmaydi. Bu holatda, konturli erga ulagich kurilmalari qo‘llaniladi (6-rasm).
Konturli erga ulash qurilmalarida erga ulagichlar, erga ulanadigan uskunalarni joylashgan maydonini perimetrda va maydoncha ichkarisida setka shaklida o‘rnatiladi. Tok qobiqga o‘tibra ketish holatida erga ulagichlardan yoyilib ketayotgan tok hisobiga, maydonchaning sathida maydonchaga chiqayotgan eriga nisbatan, yuqori potensial hosil bo‘ladi.
Potensiallarni yoyilish grafigini olish uchun har bir ulagichni potensiallarini alohida ustma-ust qo‘shib aniqlash mumkin. SHuni hisobidan uskunani qobig‘i va er sathini potensiallari tenglashadi va maydon ichiga tegib ketish kuchlanishi xavfsiz bo‘lib qoladi. Konturli erga ulash qurilmalarini maydon chegarasidan, qadamli kuchlanishi oshib qoladi. Uni kamaytirish maqsadida insonlar o‘tadigan yo‘llarida alohida metalli shinalar o‘rnatiladi. Natijada er sathidagi potensiallarni taqsimlash qiyaligi, hamda qadamli kuchlanishi kamayadi.
SHunday qilib, konturli erga ulash qurilmasida erga ulangan uskuna atrofidagi potensiali balandroq, potensiallari ayirmasi esa pastroq bo‘lishi hisobiga, tegib ketish kuchlanishi va qadamli kuchlanishni xavfsizligi ta’minlanadi. Erga ulash qurilmalari, tabiiy va sun’iy bo‘lishi mumkin.
Qurilishda va ishlab chiqarishda qo‘llaniladigan elektr o‘tkazuvchi qismlar: metall konstruksiyalar, armatura, truba, quvurlar (yonuvchi va portlovchi gaz va suyuqliklardan tashqari), kabellarni metalli izolyasiyasi (alyuminiydan tashqari) va h.k, tabiiy erga ulash qurilmalari deb ataladi. Erga ulash qurilmalardan foydalanish tavsiya etiladi.
Sun’iy erga ulash qurilmalari, bu maxsus tayyorlangan bo‘lib, boshqa maqsadlarda qo‘llanilmaydi. Ko‘pincha ular vertikal joylashgan elektrodlar va ularni biriktiradigan gorizontal joylashgan elektrodlardan iborat bo‘ladi.
Vertikal elektrod sifatida, diametri 10-14 mm va uzunligi kamida 5 m bo‘lgan po‘latli o‘zak qo‘llaniladi, hamda o‘lchamlari 40x40 mm dan 60x60 mm gacha va uzunligi esa 2-3 m bo‘lgan ugolniklar kamroq qo‘llaniladi.
Vaqtincha erga ulash qurilmalari sifatida, maxsus yuruvchi erga ulash qurilmalari qo‘llaniladi. Ularni o‘rnatish va yig‘ishtirishni osonlashtirish maqsadida, erga burab o‘rnatiladigan elektrodlar, hamda biriktirish uchun qo‘llaniladigan maxsus qisqichlar mavjud.
Erga o‘tkazgichlar o‘zaro va erga ulagichlar bilan biriktirish maqsadida erga ulanadigan uskunani kobig‘i bilan payvandlanadi yoki bolt yordamida biriktiriladi.
Magistral erga o‘tkazgichlar erga ulagichlar bilan ikki joyda biriktiriladi. Vertikal elektrodlarni odatda erdan 70-80 sm chuqurroq o‘rnatiladi.