5A140 501-Kimyo (fan yo‘nalishlari bo‘yicha) mutaxassisligi Qodirova Gullolaxon Adhamovnaning yurak kasalliklarini davolashda ishlatiladigan dorivor o‘simliklar tarkibidagi kaliy va magniy miqdorini tadqiq qilish

Tadqiqot maqsadi va vazifalari. Bizning ilmiy izlanishimiz yuqoridagi dorivor o‘simliklarni o‘rganishga bag‘ishlangan bo‘lib, o‘simlik an’anaviy va qo‘shimcha tibbiyotda juda muhim ro‘l o‘ynaydi va ko‘plab inson salomatligi muammolarini hal qilish uchun shifokorlar va o‘simlikshunoslar tomonidan qo‘llaniladi. Shu sababli, ushbu o‘simliklar tarkibidagi mikro- va makroelementlar tarkibini o‘rganishga bag‘ishlangan tadqiqotlar katta ahamiyatga ega. Ushbu maqsadlarni amalga oshirish uchun quyidagi vazifalar belgilandi:
- Farg‘ona vodiysida o‘suvchi dorivor o‘simliklar namunalaridan terish va vegetativ organlarini analizga tayyorlash;
- Farg‘ona vodiysida o‘suvchi dorivor o‘simliklar vegetativ organlari tarkibidagi kaliy, magniy, marganes va selen miqdorini aniqlash;
- Tadqiq qilingan o‘simliklar namunalaridan biologik faollikga (sedativ, ya’ni tinchlantiruvchi va kardiotonik ta’sir) ega bo‘lgan to‘plam yaratish;
- Yaratilagan to‘plam tarkibiga kiruvchi dorivor o‘simliklar tarkibidagi Cd, Sb, Hg, Ba, As kabi og‘ir metallar va zaharli moddalar miqdorini aniqlash.
Tadqiqot natijalarining ilmiy jihatdan yangilik darajasi
Farg‘ona vodiysining dorivor o‘simliklari yurak va yurak qon-tomir tizimiga ta’sir ko‘rsatadigan muhim elementlarining (Mg, K, Mn, Se) istiqbolli manbalari hisoblanadi.
Farg‘ona hududida o‘suvchi dorivor o‘simliklar namunalaridan yurak va yurak-qon tomir tizimiga ta’sir etadigan sedativ va kardiotonik ta’sirga ega bo‘lgan 2 ta to‘plam tayyorlandi.
Tayyorlangan dorivor to‘plamlarning tarkibidagi og‘ir va toksik elementlar miqdori ruxsat etilgan meyyordan (REM) oshmasligi aniqlandi, bu esa Farg‘ona vodiysidagi dorivor o‘simliklar xom-ashyosining ekologik tozaligini va xavfsiz ekanligini ko‘rsatib, dorivor to‘plamlarni tibbiy maqsadlarda ishlatish uchun tavsiya qilish mumkinlgidan dalolat beradi.
Mavzuning ahamiyati: Shunday qilib, o‘simliklardagi elementlarning tarkibi to‘g‘risidagi ma’lumotlar ulardan nafaqat muhimlik nuqtai nazaridan emas, balki zaharlanish ta’sirini bartaraf etish nuqtai nazaridan ham, tibbiy amaliyotda oqilona foydalanish uchun zarurdir. Neytron-aktivatsion analiz usuli oʻsimliklar tarkibini oʻrganish, vegetatsiya fazasiga qarab elementlarning toʻplanishi, namuna olish vaqti, elementlarning organlar oʻrtasida, turli turlar oʻrtasida taqsimlanishini oʻrganish va boshqa tadqiqot masalalarini hal qilishda ishonchli vosita hisoblanadi. O‘simliklardagi hayotiy va toksik elementlarning, shuningdek, inson tanasi uchun ozgina o‘rganilgan rolga ega elementlarning tarkibi to‘g‘risida ma’lumotlar olingan. Ma’lumotlarni to‘plash va qayta ishlash davom etmoqda va biz o‘simliklar tarkibidagi elementlarning taqsimlanishining ba’zi qonuniyatlarini aniqlash harakatidamiz.