Andijon mashinasozlik instituti «avtomatika va elektrotexnika» fakulteti «axborot texnologiy

3.Tarmoqlararo muloqot protokollari.

Tarmoqlararo muloqot protokollari – ilovalarning muloqoti va ular o’rtasidagi axborot almashinuvini ta’minlaydi. Ularning ko’p ishlatiladigani va taniqlilari quyidagilardir: FTAM (File Transfer Accsess and Management) fayllarga bog’lanish OSI protokoli; X400 – electron pochtalarni xalqaro almashish uchun; CCITT- protokoli; SMTP (Simple Mail Transfer Protosol) – electron pochta almashinuvi uchun Internet global tarmoq protokoli.

5-rasmda Fast Ethernet tarmog’ining I-sinf takrorlovchilari yordamida qurilgan ko’rinishi.

5-rasm. Fast Ethernet tarmog’ini I-sinf takrorlovchilari

yordamida qurilgan ko’rinishi.
Tarmoqlararo muloqot protokollari Fast Ethernet standarti takrorlovchilari ikki xil bo’lishi mumkin:

1. I-sinf takrorlovchilari, ularda 100Base-TX, 100Base- FX va 100Base-T4 larda ishlatiladigan portlar mavjud bo’ladi.

2. II-sinf takrorlovchilari, ularda esa 100Base-T4 yoki 100Base-TX va 100Base- FX portlari mavjud bo’lishi mumkin.

Bu standartda «4 tagacha xablar» qoidasi o’rniga «1 ta yoki 2 tagacha xablar» qoidasi amal qiladi.

Ethernet texnologiyalari oilasiga mansub tarmoq standartlarining avvalgilari lokal tarmoqlarni qurish uchun mo’ljallangan edi, keyinchalik ishlab chiqilgan standartlar asosida, xozirda na faqat lokal tarmoqlarni qurishda, balki global tarmoqlarni qurishda ham foydalanish mumkin

Global tarmoqlar (Wide Area Networks, WAN) yoki territo­rial kompyuter tarmoqlari tomonidan ko’rsatiladigan xizmat­lardan katta-katta xududlarga yoyilib ketgan ko’p sonli abo­nentlar foydalanadilar. Bu xududlarning chega­ralari – viloyat, region, mamlakat, kontinent chegaralaridan iborat bo’lishi yoki yer yuzi bo’ylab yoyilgan bo’lishi mumkin.

Global tarmoqning keng tarqalgan tuzilish chizmasi 6-rasmda keltirilgan ko’rinishga ega. Bunda: S (switch) - kommutatorlar, K - kompyuterlar, R (router) - mar­shrutizator­lar, MUX (multiplexor)- mulьtiplek­sor, UNI (User-Network Interface) – foy­dalanuvchi-tarmoq interfeysi va NNI (Network-Network Interface) – tarmoq-tarmoq interfeysi, RVX - ofis ATSi va kichkina qora rangli to’rtburchakchalar esa DCE qurilmalari, yaъni modemlar.

Bunday tarmoq alohida ajratilgan aloqa kanallari asosida quriladi. Aloqa kanallari kommutatorlar – S, yordamida bir­lashtiriladi. Bu kommu­tatorlar paketlarni kommutatsiyalash markazlari (PKM) deb ham ataladi. ras­predelennыmi kommuta­torami paketov, yaъni ular aynan paketlarni kom­mutatsiyalashni amalga oshiradilar.

6-rasmda keltirilgan global kompyuter tarmog’i kompyuter trafigi uchun qulay hisoblangan, paketlarni kommutatsiya­lash rejimida ishlaydi. Lokal kompyuter tarmoqlarini kor­porativ tarmoqqa birlashtirish uchun bu rejimning afzalli­gini vaqt birligida uzatilyotgan malumotlarning hajmi, hamda bunda tarmoqda ko’rsatilayotgan xizmatlar narhining 2-3 marta arzon ekanligi ham isbotlaydi.

6-rasm. Global tarmoq strukturasining namunasi.