Автомобиль транспорти корхоналари рентабеллиги таҳлили ш. Т. Эргашев



Download 46,36 Kb.
bet5/6
Sana16.07.2022
Hajmi46,36 Kb.
#810074
1   2   3   4   5   6
Bog'liq
БМАга

Активлар рентабеллиги таҳлили

Йиллар ва объектлар

18-автобус саройи

SARBON NEFTEGAZ” АЖ

Tapesh Trans” АЖ

Ravon Kelajak trans” АЖ

Белгиланган норма

0 – зарар кўриб ишлаётган. 0,05-0 – паст рентабелли



2013

-0,052

0,19

-0,07

0,02

2014

-0,148

0,18

0,13

0,01

2015

-0,125

0,22

0,04

0,02

2016

-0,006

0,11

0,08

0,66

2017

-0,002

0,07

0,22

0,29

2018

-0,009

0,15

0,24

0,23

2019

-0,24

0,09

0,22

0,27

Биз томонимиздан олиб борилган ўрганишлар шуни кўрсатдики, активлар рентабеллигининг пасайишига умумий активлар миқдорининг йиллар давомида катта бўлмаган ўсишини биринчи навбатда таъсир қилган.


Албатта бу жараёнда мос равишда фойда солиғи тўлангунга қадар фойданинг ҳам таҳлил қилинган йилларда зарар билан чиққанлигини ҳам эътироф этиш керак. Яъни, молиявий натижалар тўғрисидаги ҳисобот маълумотлари таҳлили шуни кўрсатдики, биз томонимиздан таҳлил қилинган 5 йилликда корхона фаолияти фақат зарар билан якунланган (1-жадвал).



Кўрсаткичлар

Корхона активлар

Фойда солиғи тўлангунга қадар фойда

2013

Давр бошига

25551045

Ўтган йил шу даврида

-1299701

Давр охирига

21035530

Ҳисобот даврида

-1201143

Ўртача

23293287,5

-1250422

2014

Давр бошига

24529287

Ўтган йил шу даврида

-1201143

Давр охирига

23789240

Ҳисобот даврида

-3582592

Ўртача

24159263,5

-2391867,5

2015

Давр бошига

23789240

Ўтган йил шу даврида

-3582592

Давр охирига

22874436

Ҳисобот даврида

-2923703

Ўртача

23331838

-3253147,5

2016

Давр бошига

24029351,4

Ўтган йил шу даврида

-2923703

Давр охирига

22595713,9

Ҳисобот даврида

-140549

Ўртача

23312532,65

-1532126

2017

Давр бошига

22595713,9

Ўтган йил шу даврида

-140549

Давр охирига

43073203,7

Ҳисобот даврида

-396436,8

Ўртача

32834458,8

-268492,9

2018

Давр бошига

43070776,1

Ўтган йил шу даврида

-396436,8

Давр охирига

53968143,5

Ҳисобот даврида

-4384675,5

Ўртача

48519459,8

-2390556,2

2019

Давр бошига

53967083,4

Ўтган йил шу даврида

-4384675,5

Давр охирига

56408136,5

Ҳисобот даврида

-13184605,6

Ўртача

55187609,95

8784640,6

Автобус саройи баланс ҳисоботи маълумотларига таянадиган бўлсак, 2013-2016 йилларда активлар суммаси гўё камайиш тенденциясига эга, жумладан, 2013 йил бошига нисбатан йил охирида активлар суммаси 18 фоизга камайган, фойда солиғи тўлагунча зарар эса, олдинги даврга нисбатан кўпайган. 2014 йилда активлар йил бошига нисбатан 3 фоизга камайган бўлса, шу ҳисобот даврида корхона зарари олдинги даврга нисбатан сал кам 3 баробарга ошган. 2015-2016 йилларда ҳам активлар суммаси йил бошига нисбатан камайган бўлсада, зарар суммаси бир мунча ижобий томонга ўзгарган. 2017 йилга келиб, активлар йил бошига нисбатан қиймати сал кам 2 баробарга ошган бўлса, корхона зарари 2,8 баробарга ошган. 2018 йилда ҳолат бир мунча меъёрлашиб, кўрсаткичлар бўйича кескин ўзгаришлар кузатилмаган. Корхонада 2019 йилга келиб активлар қиймати йил бошига нисбатан, сезиларли ошмаган бўлсада, корхона зарари 3 баробарга ошганлигини кўришимиз мумкин.


Умуман олганда корхона актиклари рентабеллигидаги мавжуд ҳолатдан келиб чиқадиган бўлсак, активлар рентабеллиги паст даражада. Бироқ олдинги параграфларда таъкидлаб ўтганимиздек, бу кўрсаткичлар билан хулоса чиқарилмаслигимиз лозим. Асосли хулоса чиқаришимиз учун эса, ҳар бир хусусий кўрсаткичларни таҳлил қилишимиз керак.
Албатта бундай кескин ўзгаришлар бўлганда фақатгина йиллик ҳисобот кўрсаткичларига қараб хулоса чиқариш естарли самара бермайди. Шу боис, фикримизча, автомобиль транспорти корхоналарида активлари рентабеллигини таҳлил этишда хусусий кўрсаткичлардан самарали фойдаланиш мақсадга мувофиқ.
Мисол учун, активлар қиймати камайиши асосий воситаларнинг эскириши ҳисобига вужудга келиши мумкин. Агар асосий воситаларнинг қолдиқ қиймати пасаядиган бўлса, албатта фойда солиғи тўлангунга қадар фойда суммаси ошмаса ҳам активлар рентабеллиги юқори бўлиши мумкин. Аксинча, корхона асосий воситалари, бошқа активлари фойда олишда фаол иштирок этсада, бирор корхона асосий фаолиятига боғлиқ бўлмаган зарарнинг пайдо бўлиши, жумладан, валюта курси бўйича қарздорликнинг қайта баҳоланиши натижасида курсдаги фарқнинг катта миқдордаги зарар билан чиқиши, фавқулодда зарар кўрилиши, асосий фаолиятга боғлиқ бўлмаган бошқа операцион харажатларнинг пайдо бўлиши кабилар корхонаси фойдасини пасайтириши, фойданинг зарарга айланиши ҳисобига ҳам активлар “паст” рентабелли бўлиб чиқиши мумкин. Одатда кўпчилик тадқиқот ва манбалардан кўрамизки, хусусий омилларга эътибор берилмасдан, баланс ҳисоботи маълумотлари асосида активлар рентабеллиги аниқланади ҳамда шу асосда рентабелликни ошириши бўйича чора-тадбирлар белгиланади.
Бундан ташқари корхона томонидан ҳисобот йилининг охирида катта миқдордаги, қийматликдаги асосий воситаларнинг харид қилиниши, кредитларнинг олиниши ёки умуман корхона фойдаси учун хизмат қилмайдиган активларнинг пайдо бўлиши ўз-ўзидан активлар ўртача қийматини оширади. Корхона нуқтаи назаридан бу ижобий ҳолат. Аммо, амалдаги формулага кўра, активлар рентабеллиги мана шу оширилиш ҳисобига пасайиб кетади.
Юқорида келтирган мисолларни кўплаб ҳолатлар бўйича давом эттириш мумкин, албатта. Шу боис, бизнинг фикримизча, активлар рентабеллигини бир нечта кўрсаткичлар орқали таҳлил қилиб, натижа асосида бошқарув қарорлари қабул қилинса мақсадга мувофиқ бўлади.
“SARBON NEFTEGAZ” АЖда 2013 йилда активлар рентабеллиги нормада бўлган. 2014 йилда эса, бу кўрсаткич бир мунча пасайган. 2015 йилда эса, яна ўсиши кузатилган. 2016 йилда эса, активлар рентабеллиги кескин тушиб кетган, 2018 йилда кескин ошиб кетган (2-жадвал).



Кўрсаткичлар

Корхона активлар

Фойда солиғи тўлангунга қадар фойда

2013

Давр бошига

7143816

Ўтган йил шу даврида

1080092

Давр охирига

7860517

Ҳисобот даврида

1413079

Ўртача

7502166,5

1246585,5

2014

Давр бошига

8226196

Ўтган йил шу даврида

1413079

Давр охирига

10269056

Ҳисобот даврида

1632776

Ўртача

9247626

1522927,5

2015

Давр бошига

10444408

Ўтган йил шу даврида

1632776

Давр охирига

11005167

Ҳисобот даврида

2379374

Ўртача

10724787,5

2006075

2016

Давр бошига

11518730

Ўтган йил шу даврида

2379374

Давр охирига

12656439

Ҳисобот даврида

1390019

Ўртача

12087584,5

1884696,5

2017

Давр бошига

13173029

Ўтган йил шу даврида

1390019

Давр охирига

16041174

Ҳисобот даврида

1012553

Ўртача

14607101,5

1201286

2018

Давр бошига

16041174

Ўтган йил шу даврида

1012553

Давр охирига

18304632

Ҳисобот даврида

2541338

Ўртача

17172903

1776945,5

Жадвал маълумотларига эътибор қаратадиган бўлсак, корхона активлари рентабеллиги яхши бўлиб, бунда корхона активлари суммаси ошиб бориши билан бирга унинг фойда солиғини тўлагунга қадар фойдаси ҳам ошиб борган. 2017 йилга келиб корхона активлари ошсада, фода суммаси камайган. 2018 йилда корхона активлари олдинги йилга нисбатан 15 фоизга ошган бўлса, корхона фойдаси 2,5 баробарга ошганлигини кўришимиз мумкин. Шунинг ҳисобига 2018 йилда активлари рентабеллиги сезиларли даражада юқорилаган.


“Tapesh Trans” АЖ ҳисобот маълумотларидан кўришимиз мумкинки, 2013 йилда активлар рентабеллиги жудаям паст бўлиб, корхона даромад солиғи тўлангунча фойдаси манфий бўлганлиги боис, ҳаттоки нолдан паст чиққан. Корхонада 2014 ва 2017 йилда активлар рентабеллиги нормал бўлиб, 2015 йилда паст рентабелли нормасига тушади (3-жадвал).



Кўрсаткичлар


Download 46,36 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish