Бегона ўтларнинг биологик гуруҳларини ўрганиш ва уларга қарши курашиш чоралари Бегона ўтлар ҳақида тушунча

Бегона ўтларнинг биологик хусусиятлари

• Бегона ўтларнинг биологик хусусиятларидан бири уларнинг серуруғлилигидир. Масалан, бир туп ёввойи гултожихўроз - 500000, олабута -150000, туяқорин -200000, итузум -45000, семизўт -200000 та, айрим бегона ўтлар миллиондан ортиқ уруғ ҳосил қилади, маданий ўсимликларнинг кўпчилигининг уруғлари сони эса 200-300 тадан ошмайди.
• Бегона ўтларнинг уруғи унувчанлигини узоқ йиллар давомида сақлайди. Тажриба маълумотлари бўйича семизўт уруғи 40 йил, тугмачагул 57 йилдан кейин унувчанлик қобилиятини 6-18,2% сақлаган, итқўноқ уруғи -29 °С совуқда, янтоқники - 85-95°С иссиқ, сувда унувчанлигини йўқотмаган. Буни уларнинг уруғи сув, ҳаво ўтказмайдиган махсус қобиққа ўралганлиги билан изоҳлаш мумкин.

Бегона ўтларнинг кўпайиши ва тарқалиши

• Ғумай, ажриқ, қамиш, саломалайкум каби кўп йиллик бегона ўтлар илдизпояларининг бўлаклари, илдизбачкилари ҳамда уруғлари билан кўпаяди.
• Бир йиллик ва икки йиллик бегона ўтлар асосан уруғлари билан кўпаяди. Бегона ўтларнинг уруғлари шамол, сув, гўнг, ҳайвонлар, қушлар ва уруғлик билан тарқалади.
• Шувоқ, қўйтикан, туяқорин каби ўтлар кузда думалоқ шаклга кириб шамолда думалаб йул-йулакай уруғини тўкиб кетаверади.
• Тозаланмаган буғдой уруғларини экиш натижасида лалмикор ерларда ўсадиган бегона ўтлар суғориладиган ерларга ҳам кириб келмокда. Бегона ўтлар уруғи далаларга солинаётган чиримаган гўнг билан ҳам тарқалади.
• Маълумки, зарпечак кўпинча янтоқда паразитлик қилади. Шунинг учун ҳам янтоқли жойларда боқилган қўй ва эчкиларнинг гўнгини беда, полиз, сабзавот экинлари экиладиган ерларга солиш ана шу экинларни зарпечак босишига олиб келади.

Бегона ўтларнинг биологик гуруҳлари

• Шундан 519 тури бир йиллик, 322 тури эса кўп йиллик ўсимликлардир.
• Ишлаб чиқариш шароитида эса, уларнинг муҳим биологик хусусиятлари, яъни озиқланиши, яшаш даври ва кўпайиш усулига кўра классификацияланади
• Ўзбекистонда бегона ўтларнинг 72 та оилага мансуб бўлган 841 тури учрайди.