Berdaliyeva maloxatxonning

---

1 
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI 
OLIY VA O‘RTA MAXSUS 
TA’LIM VAZIRLIGI 
FARG‘ONA DAVLAT UNIVERSITETI 
 
 
 
 
 
 
 
 
MAGISTRATURA BO`LIMI 
70110501-TA`LIM VA TARBIYA NAZARIYASI VA METODIKASI 
(BOSHLANG`ICH TA`LIM) MUTAXASSISLIGI 
1-KURS MAGISTRANTI 
BERDALIYEVA MALOXATXONNING 
BOSHLANG‘ICH SINF O‘QUVCHILARINING LUG‘AVIY 
KO‘NIKMALARINI SHAKLLANTIRISH MEXANIZMLARI
 
MAVZUSIDA TAYYORLANGAN
 
 
FARG`ONA-2022

---

2 
Mavzu: Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining lug‘aviy ko‘nikmalarini 
shakllantirish mexanizmlari. 
Mundarija 
KIRISH
……………………………………………………………………………..3 
1.
Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining lug‘at ustida ishlash jarayonida lug‘aviy 
ko‘nikmalarini
 
shakllantirishning nazariy asoslari…………………………..5 
2.
Boshlang‘ich sinflarda so‘z tushunchasi va mazmun mohiyati……………...13 
3.
Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarida so‘zlarning shakl va ma’no munosabatiga 
ko‘ra turlari haqida ilk tushunchalar berishning ahamiyati………………….26 
XULOSA
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

---

3 
 Kirish 
Mazkur ishda boshlang’ich sinf o’quvchilarining so’z haqidagi tushunchalari, 
gapdagi so’zlarni bir-biriga qanday bog’lanishi, til qobiliyatining psixofiziologik 
xususiyatlari, tuzilishi, murakkabligi va uning asosiy tarkibiy qismlarini yetarli 
darajada bilmaslik kabi muommolar ko’rib chiqiladi. 
Ma’lumki, boshlang‘ich sinflar ona tili va o‘qish darslari oldiga umumiy va 
maxsus didaktik talablar qo‘yilgan. Darsga tayyorgarlik ko‘rishda o‘qituvchi ana shu 
ko‘rsatmalarni, shuningdek, Davlat ta’lim standartida belgilangan ko‘nikma va 
malakalarni
2
hisobga olgan holda savod o‘rgatish va yozuv darslari, o‘qish va ona tili 
darslari oldiga qo‘yilgan talablarga javob berishi lozim. Ma’lumki, boshlang‘ich ta’lim 
uzluksiz ta’lim tizimining murakkab, o‘ziga xos, shu bilan birga, mustaqil va majburiy 
tarkibiy qismi hisoblanadi. Ta’lim tizimining har bir bosqichi kabi boshlang‘ich ta’lim 
DTS ta’lim mazmuni negizini, o‘quvchilar egallashi lozim bo‘lgan bilim, ko‘nikma va 
malakalarini hamda o‘quvchilar tayyorgarlik darajasiga qo‘yiladigan talablarni o‘zida 
ifodalaydi. Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarini DTS talablari darajasida tarbiyalash, 
bo‘lajak o‘qituvchilarni «Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi» talablari asosida etuk 
mutaxassis qilib tayyorlash bugungi kunning dolzarb vazifasi hisoblanadi
3
.
 
Boshlang‘ich sinflarda o‘qish darslarining deyarli barchasida yangi matnlar ustida 
ish olib boriladi. Hikoya, ertak, she’r, masal va ilmiy-ommabop maqolalar ustida 
ishlashda o‘ziga xos tartib-tizim bo‘lgani holda, har bir mashg‘ulotda o‘quvchilarning 
ongli, to‘g‘ri, ifodali, tez va ichdan o‘qish malakalarini shakllantirish uchun muayyan 
usullar qo‘llanib, ularga xos ishlar mashqqa aylanib boradi. 
Bolaning ongi asosan 5-7 yoshda shakllanishini inobatga olsak, aynan shu davrda 
uning qalbida oiladagi muhit ta’sirida ma’naviyatning ilk kurtaklari namoyon bo‘ladi
4
. 
2
Qosimova K. Boshlang`ich sinflarda ona tili o`qitish mеtodikasi. T. O`qituvchi, 1985. 171-b. 
3
O`zbеkiston Rеspublikasi Davlat ta'lim standarti. «Boshlang`ich ta'lim» jurnali, 1999. № 6 
4
I.Karimov. “Yuksak Ma’naviyat – yengilmas kuch”. Toshkent. “Ma’naviyat”, 2008, 59-b. 

---

4 
Bola ko‘rganlarini so‘z bilan ifodalay olsin, rasmda tasvirlay olsin, qo‘shiq qilib 
kuylay olsin. Shular ta’sirida uning ongi, tafakkuri rivojlanadi, lug‘ati boyib, nutqi 
o‘sadi. 
Aqliy faoliyatni rivojlantirishda yod olish esda saqlash, xotira va diqqatni 
barqarorlashtiradi. SHuning uchun bola maktabga kelguncha 10-15 ta she’r, topishmoq, 
maqol, tez aytishlarni yoddan bilishi maqsadga muvofiq. 
Bola ongining rivojlanishida boshlang‘ich ta’lim eng muhim vosita hisoblanadi. 
Boshlang‘ich ta’lim o‘qituvchidan pedagogik, psixologik jihatdan juda e’tiborli 
bo‘lishni talab etadi. SHuning uchun boshlang‘ich sinf o‘qituvchilari o‘z ustida 
tinmay ishlashi, izlanishi, yangi-yangi uslublarni qo‘llab, o‘quvchilarni qiziqtira 
bilishlari kerak. 
Kichik maktab yoshidagi o‘quvchida eng avvalo, o‘qish o‘rganish istagi va 
ko‘nikmasi hosil bo‘lishi lozim. Buning uchun o‘qituvchi o‘quvchini qiziqishlari va 
intilishlarini hisobga olgan holda unga yangidan yangi ma’lumotlarni taqdim etishi 
taqozo etiladi.
O‘qish va ona tili umumiy o‘rta ta’limning asosiy fanlar sirasiga kiradi. Negaki, 
o‘quvchi o‘z fikrini bayon qilish uchun o‘qish darsini, uni yozma shaklda ifoda etish 
uchun ona tilini bilishi shart. Zero, Prezidentimiz “YUksak ma’naviyat – engilmas 
kuch” asarida ta’kidlaganidek,