Bilish nazariyasi, yo’nalishlari

Kundalik amaliyotdan olinadigan bilimlar tabiat haqida, shuningdek odamlarning o’zlari, ularning yashash sharoiti, ijtimoiy aloqalari va hokazolar to’g’risida elementar bilimlar beruvchi kundalik-amaliy bilimlar bilishning tarixan eng birinchi shakli hisoblanadi. Bilishning bu shakli kundalik hayot, odamlar amaliyoti tajribasidan kelib chiqqan. Shu asosda olingan bilimlar garchi mustahkam bo’lsa-da, biroq tartibsiz, tarqoq xususiyatga ega bo’ladi, ma’lumotlar,

qoidalar va shu kabilarning oddiy majmuini tashkil etadi. Kundalik bilish sohasi juda rang-barang. U sog’lom fikr, e’tiqodlar, belgi-alomatlar, shaxsiy tajribadan chiqarilgan dastlabki xulosalar, ularning an’analar, rivoyatlar, o’gitlar va hokazolarda ifodalangan ko’rinishlari, intuitiv ishonch, sezgilar va shu kabilarni o’z ichiga oladi. Kundalik bilim – bu har xil faoliyat shakllari – ishlab chiqarish faoliyati, estetik faoliyat, siyosiy faoliyat va hokazolarning ta’siri ostida shakllanadigan turmush bilan bog’liq tushunchalar, u odamlarning avlodlari

to’plagan kollektiv tajriba mahsuli hisoblanadi. Shaxsiy darajada kundalik bilim muayyan shaxsning emosional kechinmalari va o’z hayot tajribasini anglab yetishi bilan bog’liq. Inson dunyoni nafaqat uni ilmiy o’rganish, balki o’z hayoti, kundalik amaliyotida o’zlashtirish jarayonida ham tushunib yetadi. Bunday o’zlashtirishning universalligini hozirgi zamon nemis faylasufi Gadamer «dunyoni sinash» deb nomlagan. Kundalik bilim zamirida odamlar faoliyatining rang-barang shakllari yotadi. Bu faoliyat turlari urf-odatlar, rasm-rusumlar, bayramlar, marosimlar, kollektiv harakatlar (o’yin, raqs va h.k.), axloqiy va boshqa qoidalar hamda taqiqlar bilan tartibga solinadi. Ular odamlarni kollektiv ijtimoiy va madaniy tajribaga oshno etish vositalari bo’lib xizmat qiladi, odamlarning tabiatga va bir- biriga munosabatini tartibga soladi, yangi bilimlarning shakllanishiga xizmat qiladigan boshlang’ich bilim sifatida amal qiladi.