{birinchi qism

1-rаsm. Vulkаn—temirchilаr vа ximiklаr xоmiysi.
chemia) degаn s^zning uzi z$аm Misrdа pаydо bulgаn. Dаdimgi grek yozuvchisi Plu­tаrx «kоrа er» (kоrа tup- r01$) dа yaSHоvchi Misr аz^оli- si «xemlаr» (chemi) deb- аtаlgаnini аytib utаdi. Pe­kin bu suzning kelib chidi- SHy bоiSHаchа deb z^аm kursа- tilаdi; mаsаlаn, IV-аsrning аlximik yozuvchisi Zоsimа ximiyani Xemes degаn suzdаn kelib chivdаn deb ^isоblаy- di. Zоsimаning fikrichа, bi­rinchi ximiya kitоbining аfsоnаviy аvtоri, guyo оs- mоndаn tsuvgindi bulgаn fа- riSHtа SHundаy deb аtаlgаn. Аyrim tаd^i^оtchilаr ximiya suzi «ximа» degаn grek su- zidаn kelib chtdаn deb ^i- sоblаydilаr: ■ metаll duyil- mа SHundаy deb аtаlаr edi- XuSH, misrliklаrdа xi­miyagа оid g^аndаy bilimlаr bulgаn? U erdа ximiyaning nechоglik yuksаk rivоjlаn- gаnini kursаtuvchi birinchi dаlil, misrliklаrning murdаni mо^irlik bilаn mumiyolаgаn- liklаridir, bu nаrsа оlimlаr z$аli z^аm tаmоm bilib оlmаgаn sir bulib kоlmоkdа. >uezir оlimlаr yuz minglаb tаbiiy vа sunъ- iy mоddаlаrni urgаngаn buliSHigа ^аrаmаy, xuddi fаrаоnlаr dаvridаgidek mumiyo tаyyorlаSH sаnъаtini z$аli egаllаb оlgаn- lаri yugu
Misrliklаr judа kаmоlgа etkаzgаn ikkinchi sоx_gа — buyok;-. lаrdir. Buyo^lаr bulgаndа z$аm tsаndаy buyotslаr deng! Misrdа buyumlаr buyalgаndаn beri ming yillаr (turt ming yildаn kup- rSHu!) utgаn buliSHigа tsаrаmаy, b-uyotslаri z^оzir z$аm uzining tinitsligini sаtslаb, z$ech аynimаy turibdi. Mаsаlаn, аjоyib z^аvо rаng buyo^ny оlаylik. Bu buyo^ Misrdа SHiSHаni mne tuz- lаri bilаn birgа suyultirib, 1^аynо^ tsоtiSHmаni sоvuk^ suvgаj^yy111i nuli bilаn tаyyorlаngаn. SHundа z$ech аynimаydigаn vа chi- rоyln mаyin buyok kukuni kоsil bulgаn. Misrliklаr iSHlаtgаn bU'yok,l.||>ning kupi minerаl buyo^lаr edi, lekin ulаr tаbiiy оr­gаnik buyo^lаrii ^аm bilgаn. Ulаrning kupginаsi: purpur
(tsprmizi buyok.), indigо, аlizаrin — kаdimgi mаdаniy dunyodа judа mаSH^ur bulgаn.
M


2-rаsm. Kаdimgi misr rаssоmlаri vа tаtuirоvkа sоluvchplаr.

isrliklаrdа pаrfyumeriya, yaъni kоsmetikа mоdtsаlаri tаy- yorlаSH k^аm tаrаediy tоpgаn edi. Mаsаlаn, ulаr kоSH buyaSH uchuy Kоrа buyo^ni, turli xuSHbuy yog vа mоylаrni, аtir ^iDli suv vа bоSHkаlаrni tаyyorlаy оlgаnlаr.
Fivа SHаkrining 4500 yilchаdаn beri sаdlаnib kelаyotgаn dаdimgi yodgоrliklаridа kulоllаr" vа SHiSHаsоzlаrning surаt- lаri bоr (4-vа 5-rаsmlаr), аrxeоlоgii dаziSHlаr nаtijаsidа esа erаmizdаn аvvаlgi 1700 yilgа tugri kelаdigаn rаng-bаrаng SHiSHа vаzаlаr tоpildi. Misrliklаr kulоlchilik buyumlаri us- tigа sir beriSHni z^аm bilgаn. Pаpiruslаrni, yaъni.yozuv kоgоzi tаyyorlаSHni ulаr erаmizdаn 1600 yyl ilgаri bilаr edi. Pаpi­ruslаrni misrliklаr bоpSHа mаmlаkаtlаrgа >$аm chidаrаr edi.
M а SHkur Misr tаdkikоtchisi Geоrg Ebere («Misr pоdSHоsi- iing ^izi» nоmli аjоyib pоvestni yozgаn kiSHi) erаmizdаn аv­vаlgi 1552 yildа tаyyorlаngаn 20 metr uzunlikdаgi pаpirusni tоpdi. Bu pаpiruennng tаyyorlаnnSHidа dаndаydir bir sir bоr, bu sirni k°zirgi оlimlаr bilоlmаyapti. Pаpirusning аyrim vаrаklаri tsаy tаrifа bir-birigа yopiSHtirilgаn? Bu kаndаy elim bulgаnki, nechа ming yillаrdаn keyin ^аm vаrа^lаr bir- biridаn yuuchmаgаn?

Misrliklаr kunchilikni kаm bilаr edi. Terini iSHlаSH uchun •оSHlоvchi mоddаlаr kerаk. Edgоrliklаrdаgi rаsmlаrgа k^аrаb mulо^аzа kilinаdigаn bulsа, k^аr xil dаrаxtlаr pustlоgi SHu аiоddаlаr urnidа iSHlаtilgаi.