Erkin Xojiyev

 
5§. Adliya sohasini boshqarish 
 
Mamlakatimizda  amalga  oshirilayotgan  siyosatning  pirovard  maqsadi 
fuqarolarning  huquq  va  erkinliklari  ta'minlangan  kuchli  demokratik  jamiyat  qurish 
ekan, ushbu siyosatni amalga oshirishda adliya organlari katta rol o`ynaydi. Keyingi 
yillarda  O`zbekiston  Respublikasi  adliya  organlari  tomonidan  ijtimoiy-siyosiy 
hayotni,  davlat  tuzilishini,  shu  jumladan  sud-huquq  sohasini  erkinlashtirish, 
insonning  huquq  va  erkinliklarini  himoya  qilishni  ta'minlashga  yo`naltirilgan 
O`zbekiston  Respublikasi  qonunlari,  O`zbekiston  Respublikasi  Prezidentining 
farmonlari  va  Hukumatining  qarorlari  ijrosini  ta'minlash  bo`yicha  aniq  maqsadga 
yo`naltirilgan ishlar amalga oshirilmoqda.  

---

Tadbirkorlar  va  xususiy  mulk  egalarining  qonuniy  manfaatlarini  himoya 
qilishning  samarali  mexanizmlari  yaratildi,  xo`jalik  yurituvchi  subyektlarning 
shartnomaviy-huquqiy  ishlari  takomillashtirilmoqda,  huquqni  qo`llash  amaliyotini 
doimiy  tahlil  qilish  va  uning  monitoringi  hamda  amaldagi  qonunchilikni 
takomillashtirish bo`yicha asoslangan takliflar berish tizimi ishlab chiqildi va amalga 
oshirilmoqda. 
Shu  bilan  birga,  mamlakatda  ijtimoiy-iqtisodiy,  ijtimoiy-siyosiy,  sud-huquq 
sohasida  amalga  oshirilayotgan  islohotlar  adliya  organlarining  faoliyatini  yanada 
takomillashtirishni 
taqozo 
etmoqda. 
O`zbekiston 
Respublikasi 
Vazirlar 
Mahkamasining  2003  yil  27  avgustda  qabul  qilingan  “O`zbekiston  Respublikasi 
Adliya  vazirligi  faoliyatini  yanada  takomillashtirish  chora-tadbirlari  to`g`risida”gi 
qarori
196
da  qonunchilik  ijodkorligi  va  huquqni  qo`llash  amaliyoti  sohasida  yagona 
davlat  siyosati  amalga  oshirilishini  ta'minlash  O`zbekiston  Respublikasi  Adliya 
vazirligining  asosiy  va  eng  muhim  vazifasi  bo`lishi  lozimligi  alohida  ta'kidlanib, 
vazirlikning  eng  muhim  vazifalari  va  faoliyati  yo`nalishlari  etib  quyidagilar 
belgilandi: 

  qonunchilik 
ijodkorligi 
faoliyati 
va 
huquqni 
qo`llash 
amaliyotini 
takomillashtirishning  ustuvor  yo`nalishlarini  ishlab  chiqish,  ular  amalga 
oshirilishini ta'minlash; 

  Konstitutsiya  va  qonunlar  bilan  mustahkamlangan  insonning  huquq  va 
erkinliklarini  himoya  qilishni  ta'minlash,  fuqarolik  jamiyati  institutlarini  har 
tomonlama rivojlantirish, ularning huquqiy asoslarini mustahkamlash; 

  jamiyatda  huquqiy  ong,  huquqiy  madaniyatni  oshirishga  va  qonuniylikni 
mustahkamlashga  yo`naltirilgan  huquqiy  targ`ibot  bo`yicha  davlat  organlari 
faoliyatini muvofiqlashtirish; 

  sudlarni moddiy-texnikaviy va moliyaviy jihatidan ta'minlash bo`yicha ishlarning 
samaradorligini oshirish, ularning haqiqiy mustaqilligini ta'minlash, sud hujjatlari 
va boshqa davlat organlari hujjatlari ijrosini ta'minlashning samarali mexanizmini 
yaratish; 

  notariat,  advokatura,  FHDYO  organlari  hamda  fuqarolar  va  yuridik  shaxslarga 
huquqiy  xizmat  ko`rsatuvchi  boshqa  tuzilmalar  faoliyatini  davlat  tomonidan 
tartibga solish va ularning samaradorligini oshirish; 

  tadbirkorlikni  rivojlantirish  va  huquqiy  ta'minlash  samaradorligini  oshirishga, 
tadbirkorlik subyektlari va xususiy mulk egalari, xorijiy investorlarning huquqlari 
va qonuniy manfaatlarini himoya qilishga, xo`jalik yurituvchi subyektlarni tashkil 
etish  va  ro`yxatga  olish  jarayonini  soddalashtirishga,  shartnomaviy  intizomni 
mustahkamlashga  yo`naltirilgan  kompleks  tashkiliy-huquqiy  chora-tadbirlarni 
ishlab chiqish va amalga oshirish; 

  yuridik  shaxslar,  shu  jumladan  nodavlat  notijorat  tashkilotlarni  ro`yxatdan 
o`tkazishda qonunchilikka rioya qilinishini ta'minlash; 

  tegishli  davlat  organlari  bilan  birgalikda  xalqaro-huquqiy  munosabatlar  sohasida 
O`zbekiston  Respublikasi  manfaatlari  samarali  huquqiy  himoya  qilinishini 
ta'minlash; 
                                                 
196
 “O`zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to`plami”, 2003 y., 15-16-son, 138-modda. 

---


  zamonaviy  talablar  va  standartlarni  hisobga  olgan  holda  huquqshunos  kadrlarni 
tayyorlash va ularning malakasini oshirish. 
Adliya  vazirligi  o`z  maqomiga  ko`ra  O`zbekiston  Respublikasi  Vazirlar 
Mahkamasi tarkibiga kiradi. Vazirlik tizimiga Qoraqalpog`iston Respublikasi Adliya 
vazirligi,  viloyatlar  va  Toshkent  shahar  adliya  boshqarmalari,  O`zbekiston 
Respublikasi  Adliya  vazirligi  huzuridagi Sud  qarorlarini  ijro  etish,  sudlar  faoliyatini 
moddiy-texnika  jihatidan  va  moliyaviy  ta'minlash  departamenti,  boshqa  adliya 
organlari  va  muassasalari  kiradi.  Adliya  organlari  va  muassasalari  mahalliy  davlat 
hokimiyati organlaridan mustaqildir va bevosita Vazirlikka bo`ysunadi.  
O`zbekiston  Respublikasi  Adliya  vazirligi  o`z  faoliyatini  O`zbekiston 
Respublikasi Konstitutsiyasi, amaldagi qonun hujjatlari va O`zbekiston Respublikasi 
Vazirlar  Mahkamasining  2003  yil  27  avgustdagi  qarori  bilan  tasdiqlangan 
«O`zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi to`g`risida»gi Nizom asosida olib boradi.  
O`zbekiston  Respublikasi  Adliya  vazirligi  davlat  boshqaruvi  organi 
hisoblanadi. O`zbekiston Respublikasi Adliya vaziri o`z maqomiga ko`ra O`zbekiston 
Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tarkibiga kiradi. 
Vazirlik tizimiga Qoraqalpog`iston Respublikasi Adliya vazirligi, viloyatlar va 
Toshkent  shahar  adliya  boshqarmalari,  O`zbekiston  Respublikasi  Adliya  vazirligi 
huzuridagi  Sud  qarorlarini  ijro  etish,  sudlar  faoliyatini  moddiy-texnika  jihatidan  va 
moliyaviy ta'minlash departamenti, boshqa adliya organlari va muassasalari kiradi. 
Vazirlikka  O`zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  tomonidan  lavozimga 
tayinlanadigan  va  lavozimdan  ozod  qilinadigan  O`zbekiston  Respublikasi  Adliya 
vaziri  boshchilik  qiladi.  Vazir  o`z  o`rinbosarlariga,  shu  jumladan  bir  nafar  birinchi 
o`rinbosarga ega bo`ladi. 
Vazirlikda  Vazir  (rais),  vazir  o`rinbosarlari  (lavozimi  bo`yicha)  va 
Vazirlikning  boshqa  rahbar  xodimlaridan  iborat  11  kishidan  iborat  hay'at  tashkil 
etiladi.  Hay'atning  shaxsiy  tarkibi  Adliya  vazirining  taqdimnomasiga  ko`ra 
O`zbekiston  Respublikasi  Vazirlar  Mahkamasi  tomonidan  tasdiqlanadi.  Vazirlik 
hay'ati  Vazirlik faoliyatining  asosiy  masalalarini ko`rib  chiqadi, Vazirlik tarkibiy  va 
hududiy  bo`linmalari,  o`ziga  qarashli  organlar  va  muassasalar  rahbarlarining 
hisobotlarini  eshitadi,  kadrlarni  tanlash,  joy-joyiga  qo`yish,  o`qitish  va  tarbiyalash, 
ijro  nazorati  masalalarini,  Vazirlikning  muhim  buyruqlari  va  boshqa  hujjatlarining 
loyihalarini,  shuningdek  tekshirish  natijalarini  muhokama  qiladi.  Vazirlikning 
vakolatiga  taalluqli  masalalar  bo`yicha  hay'atning  majlislariga  vazirliklar,  davlat 
qo`mitalari,  idoralar,  mahalliy  davlat  hokimiyati  organlari,  korxonalar,  muassasalar, 
tashkilotlar  rahbarlari  taklif  qilinishlari  mumkin.  Hay'atning  qarorlari  Vazirning 
buyruqlari  bilan  hayotga  joriy  etiladi.  Vazir  bilan  hay'at  o`rtasida  kelishmovchilik 
yuzaga  kelgan  taqdirda,  Vazir  o`z  qarorini  amalga  oshiradi.  Vazir  yuzaga  kelgan 
kelishmovchilik to`g`risida O`zbekiston Respublikasi Prezidentiga axborot beradi.