Falsafaga kirish

Prognozlashtirishning metodlari:
1. Ekstrapolyasiya metodlari. 
2. Tarixiy analogiya. 
3. Modellashtirish. 
4. Ekspertiza usulida baholash. 
5. Kelajak ssenariylari.
Ko‘rsatilgan kelajakni bashorat qilish metodlarining har biri o‘z afzalliklari va 
kamchiliklariga ega.
Ekstrapolyasiya metodlari
- qonuniyatlari o‘tmishda va hozirgi davrda 
yaxshi ma’lum bo‘lgan tendensiyalarni kelajakka tatbiq etishga asoslanadi. 
Masalan, biron-bir tizimga o‘tmishda muayyan o‘zgarmas tezlik yoki tezlanish 
bilan rivojlanish xos bo‘lgan bo‘lsa, bizda bu tezlik yoki tezlanish kelajakda ham 
muayyan vaqt oralig‘ida o‘zgarishsiz qoladi deb hisoblash uchun asoslar bor. 
SHunday qilib, o‘sish (pasayish) egri chiziqlarini grafik yoki analitik usulda 
davom ettirish va prognoz ob’ekti bo‘lg‘usi holatining miqdor ko‘rsatkichlarini 
hisoblab chiqarish mumkin. SHunga qaramay, agar o‘rganilayotgan tendensiya 
boshqa tendensiyalar bilan o‘zaro ta’sirga kirishish natijasida o‘zgarsa va bu o‘zaro 
ta’sirni lozim darajada o‘rganish imkoniyati mavjud bo‘lmasa, ekstrapolyasiya 
metodi uncha samarali bo‘lmasligi mumkin.
Tarixiy analogiya
– bu taqqoslash yo‘li bilan bilish. Taqqoslanayotgan 
ijtimoiy hodisalar o‘rtasida farq ham, o‘xshashlik ham mavjud bo‘lishi kerak. 
Taqqoslash uchun asos bo‘luvchi omillar taqqoslanishi lozim bo‘lgan hodisalarga 
qaraganda tanishroq bo‘lishi lozim. Tarixiy analogiyaning ijtimoiy bashoratga 
moslashuvchanlik darajasi cheklangan. Bu tabiiy bir holdir, zero kelajakka boshqa 
tarixiy sharoitlar yo‘ldosh. Tarixiy analogiya ko‘proq tarixiy faktni faol tanqidiy 
tahlil qilishga ko‘maklashadi.
Modellashtirish metodi
bilish ob’ektlarining o‘zini emas, balki ularning 
modellarini o‘rganishga asoslanadi. Tadqiqot ob’ektini modellashtirish – uni 
prognostik xususiyatga ega bo‘lgan xulosalar chiqarish uchun qulay bo‘lgan sodda, 
sxematik ko‘rinishda gavdalantirish demak. Tadqiqot natijalari modeldan ob’ektga 
ko‘chiriladi. Prognoz qilishning modelli metodlari shakllarining rang-barangligi 
bilan tavsiflanadi. Modellashtirishning moddiy, fizik, belgili (matematik), 
imitatsion, kompyuterda modellashtirish kabi turlarini farqlash mumkin.