G. S. Tursinbayeva, G. M. Duschanova, J. S. Sadinov

Abu Nasr
Forobiy
shoir, tabib, faylasuf, adabiyotchi sifatida 
tanilgan olim. О‘sha vaqtlarda ilm-fan sohasida erishilgan yutuqlar 
majmuasi hisoblangan “Hindiston dorilari va dorivor о‘simliklari”, 
”Nabotiya dehqonchiligi haqida” kabi kitoblar bir qancha tillarga 
tarjima qilingan edi.
Muxammad Muso al-
Xorazmiy (780–850) 
Abu Nasr Forobiy 
(873–950) 
Abu Ali Ibn Sino 
(980–1037) 
Abu Rayhon Beruniy 
(973–1048) 
Mirzo Ulug‘bek 
(1394–1449 gg.) 
Zahiriddin Muhammad 
Bobur (1483–1530) 
11

---

Forobiyning tabiatshunoslikka doir “Inson a’zolari haqida risola”, 
“Hayvon a’zolari tо‘g‘risida sо‘z”, “Aristotel bilan Galen о‘rtasidagi 
munosabat” kabi asarlari alohida ahamiyatga ega bо‘lib, ularda inson 
va hayvon organlari, ularning vazifasi, bir-biriga о‘xshash xossalari va 
tafovuti kabi masalalar yoritilgan. Mazkur asarlar organizm 
anatomiyasi, fiziologiyasi va psixologiyasi fanlariga oid bо‘lgan 
olamshumul asarlardir.
Tabiatshunoslik ikki xil tanlashni tan oladi – bu inson qо‘li va 
faoliyati bilan yuzaga keltirilgan tanlash va tabiatning о‘zi yaratgan va 
yaratadigan tanlash. Forobiy о‘z asarlarida sun’iy (inson yordamida) 
turlarning vujudga kelishini va tabiiy (inson aralashuvisiz) о‘simlik va 
hayvon turlarini vujudga kelishini dunyoda birinchi bо‘lib ta’riflaydi 
va biologiyaning fundamental asosi bо‘lgan mazkur masalani ilk bor 
ilmiy asoslab beradi. Bu shuni kо‘rsatdiki mazkur masala bilan 
shug‘ullangan ingliz olimi Ch. Darvingacha bo‘lgan davrdan ming yil 
avval Forobiy ilk bor hal qilgan edi. Shunday qilib, Forobiyning 
tabiiy-ilmiy asarlari anatomiya, fiziologiya, tibbiyot va biologiyada 
tabiiy evolyutsiya qonunlarini asoslashda ilmiy-nazariy manba bо‘lib 
xizmat qiladi.