Ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarni modellashtirish va prognozlash

Modellashtirish bosqichlari. Modellashtirish usulining tasnifi

Prognozlash tamoyillari prognozlash modellari va turli metodlarini metodologik yagonaligini ta’minlaydi.
Prognozlarning izlanilayotgan ob’ekt xarakteriga ko‘ra bo‘linishlari har xil qayta ishlab chiqarish jarayonlari bilan bog‘liq. Shunga ko‘ra, prognozlash quyidagilarga ajratiladi:

• 
  ishlab chiqarish munosabatlarining rivojlanishi;
  
• 
  ilmiy-tehnik jarayonlarni ijtimoiy-iqtisodiy xarakterlari va oqibatlari;
  
• 
  iqtisodiyot dinamikalari (sur’atlari, faktlari va tuzilishlari);
  
• 
  bandlik, mehnat resurslari va kadrlarni qayta tayyorlash;
  
• 
  tabiiy resurslardan oqilona foydalanish;
  
• 
  asosiy fondlar va kapital qo‘yilmalarni qayta tiklash.
  

Prognozlar funksional belgisiga qarab ikkiga (Prognozlash yo‘nalishlariga ko‘ra izlanishli va normativ bo‘lishi mumkin.) - normativ va izlanuv prognozlariga bo‘linadi.Prognozlar funksional belgisiga qarab quyidagi: normativ va izlanuv prognozlariga bo‘linadi
Izlanuv prognozi izlanayotgan ob’ektlarning kelajakdagi rivojlanish darajasiga asoslangan bo‘lib, bu darajalarni qo‘llash sharoitlaridan cheklashadi.
Uning vazifasi o‘rganilayotgan ob’ekt bor tendensiyalar saqlangan holda qanday rivojlanishini o‘rganishdir. (Izlanishli bashorat – agar hozirgi tendensiyalar saqlanib qolsa iqtisodiy tizim qanday rivojlanadi?, degan savolga javob beradi. Boshqa so‘z bilan aytganda tizimga ta’sir etuvchi omillar o‘zgarmasa, u qanday holatga kelishi mumkin?)
Normativ prognoz izlanuv prognozlaridan farqli o‘larok oldin qo‘yilgan maqsadlar bazasida ishlab chiqiladi. Uning vazifasi maqsad qilib olinayotgan obektning kelajakdagi holatini prognozlash yo‘li va erishish vaqtini aniqlashdir.
Boshqacha etadigan bulsak -Normativ prognoz bo‘lajak maqsadlarga erishish uchun tizimni rivojlanish yo‘nalishlarini va muddatlarini aniqlaydi (belgilaydi). Maqsad qilingan holatga tizim erishish uchun, ta’sir etuvchi omillarga qanday o‘zgarishlar kiritish zarur? Boshqa so‘z bilan aytganda qanday qilib maqsadga erishish mumkin?
Izlanuv prognozi ob’ektning oldingiga nisbatan kelajakdagi holatini aniqlashdan qaytayotgan bir vaqtda, normativ prognoz teskari tartibda amalga oshiriladi, ya’ni kelajakdagi holatini qo‘yilgan maqsadining tendensiyalari va uni qo‘llash tartibida amalga oshiriladi.

3.