Иккинчи қисм VII боб. Полимерларнинг физик-кимёвий хоссалари



Download 0,98 Mb.
bet6/21
Sana24.11.2022
Hajmi0,98 Mb.
#871335
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   21
Bog'liq
8.Polimerlarning fiz-kimyoviy xossalari

41-расм. Чокланган полимернинг
бўкиш кинетикаси.

ютилган суюқлик миқдори. Полимерлар-нинг бир жинсли термодинамик барқарор системалар ҳосил қилиш қобилияти қуйидагиларга боғлиқ:

  1. Эритувчи ва полимернинг табиати. Аморф полимерлар занжирларининг ва эритувчи молекулаларининг кимёвий тузилиши ҳамда уларнинг қутблилиги,

полимерларнинг бўкиши ва эришини белгиловчи асосий омиллардир. Полимер занжири звеноларининг ва эритувчи молекулаларининг қутблилиги яқин бўлса, бир хил ва ҳар хил молекулалар орасидаги таъсир энергияси бир хил бўлади ва полимер бўкади. Агар юқорида кўрсатилган омиллар полимер ва эритувчи учун катта фарқ қилса бўкиш ва эриш кузатилмайди.
Полиизопрен, полибутадиен ва бошқа қутбланмаган полимерлар тўйинган углеводородлар билан чексиз миқдорда аралашади ва юқори қутбланган эритувчилар (сув, спирт ва бошқалар) билан умуман таъсирлашмайди.
2. Полимер занжирининг букилувчанлиги. Полимерларнинг бўкиши ва эриши занжир букилувчанлиги билан узвий боғланган. Юқорида айтилганидек, эриш жараёнида полимер занжирлари бир-биридан ажраган ҳолатда эритувчига диффузланади. Букилувчан занжирнинг қисмлари алоҳида ҳаракат қилаолади ва уларнинг бир-биридан ажраши ва диффузланиши енгиллашади.
Қутбланмаган полимерлар юқори букилувчанликка эга бўлиб қутбланмаган эритувчилар билан кучли таъсирлашади. Шунинг учун букилувчан занжирдан иборат қутбланмаган полимерлар ҳар қандай қутбланмаган эритувчида чексиз эрийди.
3. Полимерларнинг молекуляр массаси. Полимерларнинг молекуляр массаси ортиши билан уларнинг занжирлари орасидаги таъсир энергиялари ортиб боради. Шунинг учун битта полимергомологик қатордаги полимерларнинг молекуляр массаси ортиши билан бир хил эритувчида эриш қобилияти камайиб боради. Бундай тафовут полимерни молекуляр массаси бўйича қисмларга ажратиш имконини беради.
4. Полимерларнинг кимёвий таркиби. Қатор полимерлар олинишига қараб ҳар хил кимёвий таркибга эга бўлиши мумкин ва бу уларнинг эрувчанлигига сезиларли таъсир этади. Масалан, нитроцеллюлозанинг эрувчанлиги унинг таркибидаги нитрогуруҳлар сонига боғлиқ. 10-12% азот тутган нитроцеллюлоза ацетонда чексиз эрийди, целлюлоза учнитрати эса чекли бўкади, холос.
5. Полимерларнинг устмолекуляр тузилиши. Кристалл тузилишли полимерлар аморф тузилишдаги юқори молекуляр бирикмаларга қараганда анча қийин бўкади ва эрийди. Бунинг сабаби, кристалл полимерларда занжирлар бир-бирига нисбатан тартибли жойлашган бўлиб, улардаги молекулалараро таъсир энергияси жуда юқори қийматга эга бўлади. Шунинг учун кристалл полимерлардаги занжирларни бир-биридан ажратишга катта энергия талаб қилинади ва бундай полимерлар қутблилиги яқин бўлган эритувчиларда ҳам уй ҳароратида эримайди.
6. Ҳарорат. Ҳарорат ортиши, кўпинча, полимерларнинг бўкиши ва эришини осонлаштиради. Умуман, ҳароратнинг ўзгариши полимерларнинг эрувчанлигига турлича таъсир қилади. Чекли бўкувчи чизиқли полимерлар иситилганда қуйи молекуляр суюқлик билан чексиз аралашади. Шу билан бир қаторда қуйи критик аралашиш ҳароратига эга бўлган полимерлар ҳам бор.
7. Занжирлараро кимёвий боғлар. Занжирлар орасида жуда кам миқдорда чокловчи кимёвий боғлар бўлса ҳам макромолекулаларнинг бир-биридан ажраб эритмага ўтишига ҳалал беради. Нисбатан юқори ҳарорат ҳам эриш жараёнини юзага келтира олмайди.
Агар полимердаги кўндаланг боғлар миқдори унча катта бўлмаса, яъни чокловчи боғлар орасидаги занжир бўлаклари катта бўлса, қуйи молекуляр моддалар молекулалари полимер фазасига кириб бориши мумкин. Бу занжир бўлакларининг сурилишига олиб келади ва полимер маълум даражада чекли бўкади. Кўндаланг боғлар миқдорининг ортиши полимернинг қуйи молекуляр моддаларни ютиш қобилиятини сусайтиради; бу боғлар зичлигининг ортиб кетиши полимерни бўкишдан мутлақо маҳрум қилади. Масалан, вулканланган каучук таркибида олтингугурт миқдорининг ортиб бориши бўкишининг камайишига сабаб бўлади. 32% олтингугурт билан вулканланган каучук (эбонит) мутлақо бўкмайди. Чизиқли тузилишга эга бўлган резол фенол-формальдегид полимерлар ацетон ва спиртда яхши эрийди. Худди шу эритувчиларда резитол чекли бўкади, резит ҳатто бироз бўлса-да бўкмайди.



Download 0,98 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   21




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish