|
3. Marketing bo’limi faoliyatini o’rganish
Ijtimoiy ta`minot va kafolatlar ichida pensiya ta`minoti muhim o`rin egallaydi va xozirgi vaqtda u asosan budjetdan tashqari Pensiya jamg`armasi mablag`lari hisobidan amalga oshiriladi.
Mustaqilligimizning dastlabki yillarida bu jamg`arma pensiya fondi nomi bilan 1994 yilning 1 yanvargacha faoliyat ko`rsatib keladi. O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi va O`zbekiston Respublikasi kasaba uyushmalari Federatsiyasi Kengashining 1993 yil 4 avgustdagi 391-sonli qarori bilan Vazirlar Mahkamasi xuzurida Ijtimoiy sug`urta jamg`armasi tashkil etildi. Ayni paytda unga O`zbekiston Respublikasi kasaba uyushmalari Federatsiyasi Kengashi tizimida vaqtincha mexnatga layoqatsizlik, xomiladorlik va to`g`ish bo`yicha, farzand to`g`ilganda, dafn etishga beriladigan nafaqalarni to`lashga yo`naltirilgan davlat ijtimoiy sug`urta mablag`larini beradi.
O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1996 yil 27 dekabrdagi 459sonli qarori bilan Vazirlar Mahkamasi qoshidagi ijtimoiy sug`urta jamg`armasi negizida O`zbekiston Respublikasi ijtimoiy ta`minot vazirligi qoshida Qoraqalpog`iston Respublikasi ijtimoiy ta`minot va ijtimoiy ta`minot maxalliy organlari qoshida Pesiya fondi va uning xududiy bo`linmalari tashkil qilindi.
1997 yilgacha umumdavlat moliya tizimi tarkibida Davlat budjeti va maqsadli fondlar (ijtimoy sug`urta fondi, ish bilan ta`minlash fondi, yo`l fondi, Davlat mulk qo`mitasining maxsus fondi) ni har biri alohida- alohida faoliyat ko`rsatgan.
Respublikamiz Prezidentining 1996 yil 22 sentabrdagi «O`zbekiston Respublikasining 1997 yilgi Davlat budjeti munosabati bilan soliq isloxatlarini chuqurlashtirish bo`yicha tadbirlar haqida» gi Farmoniga asosan yuqorida qayd etilgan budjetdan tashqari fondlar Davlat budjeti tarkibida maqsadli fondlar nomini oldi.
Budjetdan tashqari fondlar ichida Pensiya jamg`armasi katta ulushga ega. Jumladan, Davlat budjetining 2007 yilgi parametrlariga ko`ra Pensya jamg`armasi jami maqsadli fondlar daromadlarining 35,9 foizini, xarajatlarning 34,4 fozini tashkil etadi.
Budjetdan tashqari pensiya jag`armasining daromadlari 2007 yilgi Davlat budjetining parametrlariga ko`ra asosan qo`yidagi manbalar hisobiga shakllanadi:
Mexnat xaqiga nisbatan yagona ijtimoiy to`lov -23,5% Fuqorolarning mexnat xaqidan ushlovlar 2,5% - Sotilgan mahsulot (ish, xizmat) lar xajmidan 0,7%
Me`yoriy xujjatlarda ko`zda tutilgan boshqa manbalar.
Umuman budjetdan tashqari Pensiya jamg`armasining daromadlari va xarajatlari O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 2006 yil 18 dekabrdagi 532 - PQ-sonli «O`zbekiston Respublikasining 2007 yilgi asosiy makroiqtisodiy ko`rsatkichlari prognozi va Davlat budjeti parametrlari to`g`risida» gi qarorlarga binoan qo`yidagi xajmda belgilangan, mln. so`m:
Shaxs ish haqisining yakka tartibdagi koeffitsienti, ishdagi mavjud tanaffuslaridan qat‘i nazar (pensiya tayinlash uchun murojaat qilgan shaxsning tanlashiga ko‘ra), mehnat faoliyatining oxirgi o‘n yili mobaynidagi istalgan ketmaket oltmish oyidan har bir oyi uchun aniqlanadi, bunda shaxsning pensiyani hisoblash uchun qabul qilinadigan ish haqi tegishli oydagi eng kam oylik ish haqi miqdoriga bo‘linadi.
Ish haqining yakka tartibdagi koeffitsienti verguldan keyingi to‘rt belgili miqdordan iborat bo‘ladi
Ish haqining yakka tartibdagi koeffitsientini hisoblashda verguldan keyin to‘rt belgigacha yaxlit qilib hisoblanadi. Agar verguldan keyingi beshinchi belgi ―5‖ ga teng va undan yuqori bo‘lsa, u holda to‘rtinchi belgi bir birlikka ko‘paytiriladi.
Bir oy misoli tariqasida pensiya hisoblash uchun qabul qilinadigan ish haqini ijtimoiy sug‘urtaga to‘langan badallarning miqdoriga bog‘liqligini ko‘rib chiqamiz:
Pensiya tayinlashni so‘rab 2013 yil aprel oyida 60 yoshga to‘lgan erkak kishi murojaat etdi. Ushbu fuqaro oxirgi 10 yil davomida yakka tartibdagi tadbirkorlik faoliyati bilan shug‘ullanib kelgan. 2013 yil mart oyi uchun u 79590 sum (eng kam oylik ish haqi) sug‘urta badali to‘lagan.
Tadbirkorning ish haqisini shartli ravishda bir necha bosqichga bo‘lish mumkin.
Birinchi bosqich. Daromad aniqlanadi.
Pensiya miqdorini hisoblab chiqishda hisobga olinadigan aniq bir oy uchun tadbirkorning daromadi to‘langan oylik sug‘urta badali summasini ish beruvchilar va xodimlar uchun sug‘urta badallari ajratishning qonun hujjatlarida belgilangan jami foiziga bo‘linadi va olingan natijani 100 ga ko‘paytirish yo‘li bilan aniqlanadi
2013 yil uchun sug‘urta to‘lovlarining jami foizi 31%ga teng (25% - ish beruvchi tomonidan to‘lanadigan yagona ijtimoiy to‘lov + 6% majburiy sug‘urta
to‘lovlari). 2013 yil mart oyi daromad (ish haqi) 256 741,94 so‘mni (79590/31x100) tashkil etadi.
Ikkinchi bosqich. Ish haqining yakka tartibdagi koeffitsienti aniqlanadi (IKZ).
Ish haqining yakka tartibdagi koeffitsienti – tegishli oy uchun pensiyani hisoblash uchun qabul qilinadigan ish haqining aynan shu oy uchun eng kam oylik ish haqi nisbati sifatida aniqlanadigan miqdor 3,2258 (256 741,94 / 79 590).
Uchinchi bosqich. Eng kam ish haqining o‘rtacha miqdorini aniqlanadi (SMZP).
SMZP tegishli 12 oyning belgilangan minimal ish haqlari yig‘indisini 12 ga bo‘lish yo‘li bilan aniqlanadi. Pensiya 2013 yil aprel oyidan tayinlanishini hisobga olgan holda SMZP 73 010,83 so‘mni tashkil etadi [(62 920 (razmer MRZP za may–iyul 2012 g.) x 3 + 72 355 (razmer MRZP za avgust–noyabr 2012 g.) x 4 + 79 590 (razmer MRZP za dekabr 2012 – aprel 2013 gg.) x5)] / 12.
To‘rtinchi bosqich. Pensiya xisoblash uchun qabul qilinadigan qayta hisoblangan ish haqi aniqlanadi (PZ).
PZ – IKZni SMZPga ko‘paytirish yo‘li bilan aniqlanadi. Ushbu holatda 2013 yil mart oyi uchun PZ 235 518,33 so‘mni tashqil etadi (3,2258 x 73 010,83).
Do'stlaringiz bilan baham: | 
