K. B. Urazov buxgalteriya hisobi va audit o‘quv qo‘llanma toshkent «O‘qituvchi» -2004


Tip O‘zgarish tipining mazmuni



Download 5,53 Mb.
bet25/248
Sana02.06.2022
Hajmi5,53 Mb.
#630145
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   248
Bog'liq
3 McCarthy, O\'Dell English vocabulary in use pdf

Tip

O‘zgarish tipining mazmuni

O‘zgarish tiplariga

O‘zgarish







misollar

tiplarining













algoritmi

1-tip

O‘zgarish faqat balansning

1.Kassadagi pul







aktivida yuz beradi, ya’ni bir

bankga topshirildi

A+OA-KA = P




aktiv ko‘payadi, ikkinchisi esa

2.Asosiy vosita

A -aktiv




kamayadi. Pirovardida eski

xo‘jalik nventariga

OA –oshuvchi aktiv




balans o‘zgarishsiz qoladi

o‘tqazildi




KA-kamayuvchi







3.Ishlab iqarishdan

Aktiv







tayyor mahsulot

P - passiv







olindi







II- tip

O‘zgarish faqat balansning

1.Taqsimlanmagan







passivida yuz beradi, ya’ni bir

foyda rezerv




A=P+OP–KP




manba ko‘payadi, ikkinchisi

kapitaliga o‘tqazildi

OP – oshuvchi




esa kamayadi. Pirovardida

2.Ish haqidan




eski balans o‘zgarishsiz qoladi

daromad solig‘i

Passiv







ushlandi




KP –kamayuvchi













Passiv

III-tip

O‘zgarish ham aktivda, ham

1.Ta’minotchidan







passivda yuz beradi, faqatgina

material olindi







ko‘payish tomonga, ya’ni

2.Bankdan kredit

A+OA=P+OP




operatsiya natijasida aktiv

olindi










ham, passiv ham bir xil

3.Ish haqi hisoblandi







summaga ko‘payadi, shu













summaga balans summasi













oshadi.










IY-tip

O‘zgarish ham aktivda, ham

1.Ish haqi

kassadan







passivda yuz beradi, faqatgina

berildi










kamayish tomonga, ya’ni

2.Byudjetga

qarz

A–KA=P-KP




operatsiya natijasida aktiv

to‘landi










ham, passiv ham bir xil

3.Ta’minotchiga







summaga kamayadi, shu

materialning

haqi







summaga balans summasi

to‘landi










ham kamayadi










Yuqoridagi jadvaldan quyidagi xulosalarni qilish mumkin:


· 1. I- va II- tipdagi o‘zgarishlar oldingi balans summasini hech qachon o‘zgartirmaydi.



PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

29



  1. III- va IY –tipdagi o‘zgarishlar albatta oldingi balans summasini o‘zgarishiga olib keladi, jumladan uchinchi tip o‘zgarishlar balans summasini oshishiga, to‘rtinchi tip o‘zgarishlar balans summasini kamayishiga sabab bo‘ladi.

  2. Hech qachon balansdagi o‘zgarish tiplari bir vaqtning o‘zida aktivni bir summaga oshirib, passivni esa o‘sha summaga kamaytirishi mumkin emas.




  1. Hech qachon balansdagi o‘zgarish tiplari aktivni bir summaga ko‘paytirishga (kamaytirishga), passivni esa boshqa bir summaga ko‘paytirishga (kamaytirishga) olib kelishi mumkin emas.



O‘z –o‘zini sinash uchun testlar


1. Balans –bu



  1. Aktiv va majburiyatlarning tengligi

  2. Aktiv va xususiy kapitalning tengligi




  1. Bir tomondan aktivlar, ikkinchi tomondan xususiy kapital va majburiyatlarning ma’lum sanaga tengligi

g) Debitorlik va kreditorlik qarzlarning tengligi




2. Bo‘lishi mumkin emas:



  1. Aktiv = Xususiy kapital+ Majburiyatlar

  2. Aktiv = Xususiy kapital – Majburiyatlar




  1. Xususiy kapital= Aktiv - Majburiyatlar




  1. Majburiyatlar = Hisoblangan va to‘langan to‘lovlar o‘rtasidagi farq



3. Haridorlardan olingan avanslar kiradi:

a) aktivlarga b) xususiy kapitalga v) majburiyatlarga g) hech qaysisiga




4. Qachon Aktiv xususiy kapital summasiga teng bo‘lishi muikin ?

a) Hech qachon b) Korxona ta’sis etilgan kunga


v) Korxona bankrotga uchragan kuni


g) Korxona boshqa korxonaga qo‘shilgan kun.

  1. Balans aktivining 1 bo‘limi = Balans passivining 1-bo‘limi

a) Hamma vaqt b) Hech qachon v) Ba’zan g) Erishish mumkin





  1. Kassadan 100000 sum avans, 500000 sum ish haki berildi va 2000 sum kamomad chiqsa, balansda qanday o‘zgarish yuz beradi.

a) Balans 400000 sumga kamayadi b) Balans 398000 sumga kamayadi
v) Balans 402000 sumga kamayadi g) Balans 500000 sumga kamayadi


7.Ta’minchilardan 1000000 sumlik material olinsa, 500000 sumdik material ishlabchiqarishga berilsa, 10000 sumlik material kamomadga olib borilsa balans necha so‘mga o‘zgaradi?

a) 1000000 so‘mga ko‘payadi b) 510000 sumga kamayadi


v) 500000 sumga kamayadi g) o‘zgarish bo‘lmaydi



PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com



30


2.2. Buxgalteriya hisobi schyotlari

Korxona aktivlari va ularning manbalari holati hamda harakatini aks ettirish uchun buxgalteriya hisobida «schyotlar» deb nom olgan usul qo‘llaniladi.




Schyotlar – bu korxona aktivlari, xususiy kapitali, majburiyatlari, daromad, harajat, foyda va zararlarini hisobot davridagi holati (boshlang‘ich va oxirgi), shuningdek ularning shu davrdagi harakati (ko‘payishi va kamayishi) to‘g‘risidagi ma’lumotlarni pul ifodasida aks ettirish usuli.

Buxgalteriya hisobida uning har bir ob’ektini aks ettirish uchun alohida schyotlar ko‘zda tutiladi. Har bir schyot o‘zining tartib raqamiga va aniq nomiga ega bo‘ladi. Odatda, schyotning nomi ob’ektning nomi bilan bir hil bo‘ladi. Misol uchun, asosiy vositalarni aks ettirish uchun aynan shunday nomdagi 0100, kassadagi pul


mablag‘larini aks ettirish uchun «Kassadagi pul mablag‘lari» nomli 5000 - schyot va boshqa shu kabi schyotlar ko‘zda tutiladi. Barcha qo‘llaniladigan schyotlarning tartib raqamlari va aniq nomlari maxsus schyotlar rejasida o‘z aksini topadi.




Schyotlar rejasi. Schyotlar rejasi –bu korxonalar, tashkilotlar va muassasalarning moliyaviy xo‘jalik faoliyatini buxgalteriya hisobida aks ettirishda qo‘llaniladigan schyotlarning tartiblashtirilgan tizimi. O‘zbekiston Respublikasida schyotlar rejasi va uni qo‘llash bo‘yicha yo‘riqnoma davlat ahamiyatiga molik me’eriy hujjat hisoblanadi. Ushbu me’yoriy hujjatni ishlab chiqish va joriy qilish Moliya Vazirligiga yuklatilgan.
Respublikamiz xalq xo‘jaligi tarmoqlarida ularning xususiyatlarini e’tiborga olgan va o‘zida mujassamlashtirgan quyidagi uchta turdagi schyotlar rejasi qo‘llaniladi:



  1. Davlat byudjetidagi muassasalari moliyaviy–xo‘jalik faoliyati buxgalteriya hisobining schyotlari rejasi.

  2. Banklar moliyaviy –xo‘jalik faoliyati buxgalteriya hisobining schyotlari rejasi.

  3. Xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar moliyaviy-xo‘jalik faoliyati buxgalteriya hisobining schyotlari rejasi.

Quyida xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar moliyaviy-xo‘jalik faoliyati buxgalteriya hisobining schyotlar rejasiga to‘xtalib o‘tamiz.

«Xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar moliyaviy-xo‘jalik faoliyati buxgalteriya hisobining schyotlari rejasi va uni qo‘llash bo‘yicha yo‘riqnoma» Moliya Vazirligi tomonidan maxsus 21- sonli BHMS sifatida birinchi marta 2000 yil 30 martda 37- son buyruq bilan tasdiqlandi. 2002 yil 9 sentyabrda 103-son buyruq bilan Moliya Vazirligi ushbu BXMS ni yangi tahrirda qayta tasdiqladi, u O‘zbekiston Respublikasi Adliya Vazirligi tomonidan 2002 yil 23 oktyabrda 1181 – son tartib raqami bilan ro‘yxatdan o‘tdi.


21- son BXMS sifatida tasdiqlangan schyotlar rejasi oltita qism, o‘nta bo‘limdan iborat, u o‘z ichiga 208 ta balans schetlarini, 40 ta moliyaviy natijalar hisobotini tuzishga mo‘ljallangan schyotlarni va 14 ta balansdan tashqari schyotlarni oladi. Schyotlar rejasida buxgalteriya hisobi schyotlari moliyaviy hisobotning shakllari bo‘lgan buxgalteriya balansi va moliyaviy natijalar to‘g‘risida hisobotning tarkibiy elementlariga mos ravishda quyidagi qism va bo‘limlarga ajratilgan.





Download 5,53 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   248




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish