Кафедраси “Аккумуляторлар” курсидан амалий машғулотлар учун услубий кўрсатмалар

6.4. 6-масалани ечиш учун топшириқдар вариантлари
6.1-жадвал

Талабалик гувоҳномаси номерининг охиридан олдинги рақам	0	1	2	3	4	5	6	7	8	9
Максимал чиқиш токи	0	2	4	6	8	10	7	11	12	14.5
R5	1	2	4	5	6	7	8	9	10	3
Талабалик гувоҳномаси номеринингсўнгги рақами	0	1	2	3	4	5	6	7	8	9
VREF	2,5
VFLOAT	13.8
VNOM	15
Зарур заряд токи	2	4	5	3	5	6	9	8	10	8

Ҳисоблаш намунаси.
Дастлабки маълумотлар. Тизимнингқуйидаги параметрлари учун BatMod асосида “таянч” зарядлаш қурилмаси:
• аккумулятор батареясининг кучланиши — 12В;
• фойдали бўлмаган кучланиш — 13.8В;
• заряд токи – тартиб солинувчи, 0 дан 14Агача.
Фойдали бўлмаган кучланишни белгилаш.
R3қийматини аниқлаш учун қуйидаги мураккаб бўлмаган математик амалларни ўтказиш керак:


V_TRIM = (V_FLOAT/V_NOM)V_REF = (13.8 В/15 В)2.5 В = 2.3 В;
V_R5 = V_REF – V_TRIM = 2.5 В – 2.3 В = 0.2 В;
I_R5 = V_R5/R5 = 0.2 B/10 кОм = 20 мкА;
R3 = V_TRIM/I_R5 = 2.3 В/20 мкА = 115 кОм.

Шундай қилиб, чиқишда 13.8 Вҳосил қилиш учун номинали 115 кОм резисторни белгилаш зарур.

Заряд токини белгилаш.

Для подачи на I_TRIMга 3.78 Вкучланишни узатиш учун тегишли тарзда R2потенциометрни созлаш керак бўлади.

6.5. Амалий ишни ҳимоя қилиш учун назорат саволлари
1. Зарядли қуирмаларнинг қандай турлари мавжуд ва уларнинг хусусиятларини ажратиб беринг?
2. Аккумуляторни қандай қилиб тўғри зарядлаш мумкин?
3. Аккумуляторларни зарядлаш учун қандай қурилмалар бўлади?
4. Чиқиш қуввати ва чўққи қувати (пиковая мощность) нима?
5. Бутунлай заряди тугаган аккумуляторни қандай қилиб зарядлаш мумкин?
6. Аккумуляторнинг заряд даражасини қандай қилиб тўғри зарядлаш мумкин?

7-масала
чуқур разряддан батарея ҳимоя қилиш тизимини ҳисоблаш

7.1. Иш мақсади: қувват манбаларини ҳимоя қилиш назарий асослари ва аккумулятор батареяларнинг чуқур разрядни ҳисоблаб чиқиш.


7.3. Масалани ечиш бўйича услубий кўрсатмалар
Умуман олганда ушбу масалани ечишда қуйидаги шартлар ҳисобга олиниши керак: биринчидан, нормал ҳароратда батарея токи ҳимоя қурилмаси номиналидан 80% дан кам бўлмаслиги керак, иккинчидан тизим батареялар гуруҳидан (улар биттадан кўп бўлса албатта) ҳатто битаси ўчирилгандан кейин ҳам ишлаш қобилиятини сақлаши лозим. Агар батареялар 6 гуруҳидан кўпроқ ишлатилса, ҳимоя гуруҳларнинг умумий сонидан камида 20% ни ўчириш имкониятини таъминлаб бериши керак.
Ҳисоблаш процедураси қуйидагидан иборат. Дастлаб кучланишнинг максимал токи I_max минимал кучланишга (батарея ҳимоясининг ишга тушиш) U_min.bat га кучланиш куввати P_наг ни бўлиш орқали аниқланади.
U_min.batкучланиши элементга разряднинг сўнгги кучланиши (48 батарея учун – 24 дона (N_гэ)) батареяда гальваник элементлар сонидан келиб чиқиб ҳисобланади.
U _{min bat}=N_гэ·U_к.н.р.э. (11.1)


I _max = P_наг / U _{min bat}, (11.2)


U_min.batкучланиши батареядаги гальваник элементлар сони ва элементга разряднинг якуний кучланишдан келиб чиқиб ҳисоблаб чиқилади.
Сўнгра, тизимнинг максимал токини батареяли гуруҳлар сонига минус 1 қилиб бўлиб (яъни битта ўчирилган гуруҳни ҳисобга олган ҳолда) ҳамда “энг ёмон ҳолат” учун битта батарея орқали максимал ток олиш керак.


I _{max bat} = I _max / (N _бат- 1) , (11.2)

Ҳосил бўлган I_max.batқийматини 0.8 (кучланиш коэффициентига) бўлиб, биз батарея ҳимоя тизими ток минимал қийматини оламиз.

I _{bat protect} = I _{max bat} / 0.8, (11.2)

Умуман олганда, батареяларни чуқур разряддан ҳимоя қилишнинг икки энг тарқалган усули мавжуд – бу ёкт батареяни қувват олиш тизимларнинг умумий шиналардан ўчириш орқали, ёки улардан юкламани ўчириш ёрдамида. Иккинчи усул ишлаб чиқарувчилар нуқтаи назарида ҳозирги вақтда истиқболи юқори баҳоланмоқда, чунки бундай тизимпаст ва юқори устуворликдаги секцияларнинг бир-бирига минимал таъсир қилиб юкламани бўлиш устувор тамойилини амалга оширишга имкон беради. Паст устуворликдаги юкламани батареядан ишлаш режимида ўчириш юқори устуворликдагиюклама учун заҳиранинг кўшимча вақтни ҳамда кичик сиғимдаги батареяни ўрнатиш ҳисобига маблағларни тежаш имкониятини беради.