Kirish adabiyotlar taxlili

5.9.Nometall minerallar.

Asbets, kum, maydalangan jinslar tsement tayyorlash uchun koplashda, ko‘mir olishda qullaniladi. Bu materiallar portlash yordamida olinadi, eziladi, omborga olib boriladi va tegishli qo‘llaniladigan joyga yuboriladi.

Ko‘mir esa turli aralashmadan tozalash uchun yuvishga yuboriladi.

Kum va oxaktoshni kimiyoviy qayta ishlash natijasida tsement va shisha olinadi. Tsement ishlab chikarishda maydalangan oxaktosh pechda kuydiriladi, natijada mayda oxaktosh changlari chikadi. shisha olishda kum va maydalangan shisha siniklari pechda suyuklantiriladi, natijada tutun va gazlar xosil bo‘ladi, bular tarkibida zaxarli mashsulotlar karbonatlar, nitratlar, xloridlar, ftoridlar bo‘ladi.

XULOSA

Xulosa qilib aytganda tarkibida metall bo’lgan eritmalardan qimmatli elementlarni cho’ktirish usuli bilan ajratib olishni bir necha usullari mavjud ekan. Bunday usullarga misol qilib metallaarni sulfid holatda, gidroksid holqatda cho’ktirish shuningdek eritmalar tarkibidan ekstraksiya qilish, so’rbsiyalash yo’llari bilan ajratib olish usullarini kiritish mumkin. Metallarni eritmalardan ajratib olishda yuqoridagi usullarni bir qancha avfzallik va kamchiliklari mavjud.

Masalan tajriba davomida bizga ma’lum bo’ldiki texnalogik eritma tarkibidagi mis va nikelni natriy sulfid yordamida cho’ktirish natijasida dastlab eritrmadagi mis sulfid holatda cho’kmaga ajraladi. Buning uchun biz eritmaga misning miqdoriga stexiyometrik nisbatda natriy sulfid qo’shamiz shundagina eritmadan faqat mis cho’kmaga ajraladi. Eritmada esa nikel qoladi lekin eritmada qolgan nikel natriy sulfat bilan ifloslanib qolgani uchun eritmani yana natriydan tozalashni talab qiladi. Bu jarayonning asosiy kamchiligi hisoblanadi.

Mis kuporosi sexidan chiqadigan texnologik eritma tarkibidagi mis va nikelni sellektiv ajratib olishni eng samarali usuli eritmaga ohak bilan ishlov berishdir. Bunda eritma tarkibidagi mis va nikel pH ga bog’liq holda cho’kmaga ajraladi. Masalan mis pH-4,5 bo’lganda cho’kmaga ajrala boshlaydi, nikel esa 7.1 dan boshlab cho’kadi. Eritmadan misni tozalash uchun ohak eritmasi qo’shiladi va pH metirt bilan muhit tekshirib boriladi. Eritmadan mis to’liq ajralmaydi shuning uchun biz ikki bosqichli misdan tozalash operatsiyasini qo’lladik. Bunda dastlab ohak eritmasi qo’shilib yarim soat tindiriladi va cho’kma filtirlanadi. Olingan filtirat yana ikkinchi bosqich misdan tozalanadi bunda eritmaga ohak eritmasi bilan birga gidrazin sulfat eritmasi ham birga qo’shiladi shunda eritmadan mis deyarli to’liq cho’kmaga ajraladi.

Biz gidrazin sulfat eritmasidan ham foydalanib texnologik eritma tarkibidagio misni cho’ktirishimiz mumkin. Gidrazin kuchli tiklovchi bo’lganligi sababli eritma tarkibidagi mis gidrazin sulfat bilan tasirlashib cho’kmaga tushadi. Lekin odatda gidrazin sulfat qimmat bo’lganligi sababli dastlab eritmada ohak eritmasi berib qisman misdan tozalanadi. Shunda ikkinchi bosqich cho’ktirishda gidrazin sulfat sarfi kamayadi.

Bundan tashqari mis bilan birgalikda kalsiy sulfat ham cho’kmaga ajraladi.

ADABIYOTLAR

1. ,,Erkin va farovon demokratik O’zbekistonni birgalikda barpo etamiz’’ Shavkat Mirziyoyev Miromonovich 2017-yil

2. Самойлик В. Г.. Специальные и комбинированные методы обогащения полезных ископаемых: учебное пособие. 2015. Wikipedia, https://zakon.today/prirodnyih-resursov-obogaschenie/osajdenie-97137.html [1]

3. S.A. Abdurahmonov. Navoiy-2001. Navoiy Davlat konchilik institute. Gidrometallurgiya jarayonlari nazariyasi va dastgohlari. [2]

4. А.К. Орлов, В.М. Ступников ,, Rux va nikelni ularni sulfidlari shaklida sellektiv cho’ktirish usullari’’ https://findpatent.ru/patent/232/2328537.html [3].

5. И.Б. Кокоева, Н.Т.Кисиев, Л.А.Воропанова. д-р техн профессор Geography of RussiyaСтатья поступила 17.01.2016 г. © Л.А. Воропанова, Н.Т. Кисиев, З.А. Гагиева, 2016 Рецензент д.т.н., проф. Ю.Б. Высоцкий https://cyberleninka.ru/article/n/ochistka-nikelevogo-elektrolita-ot-primesey-zheleza-iii-i-medi-ii-ekstraktsiey-smesyu-oleinovoy-kisloty-i-trietanolamina [4].

6. П.Н. Девяткин.(2007). ИТДУнинг Мончегорски filiali , tabiy fanlar va umumiy kasbiy yo’nalishlar kafedrasi. http://vestnik.mstu.edu.ru/v104n29/articles/18devyat.pdf [5]

7. К.Л.Тимофеев, С.А.Краюхин, Г.И.Мальцев AO,,Уралелектромедь‘’ г Верхняя Пышма. https://cyberleninka.ru/article/n/sorbtsionnaya-ochistka-nikelevyh-rastvorov-ot-metallov-primesey [6].

8. А.А.Колмаков, А.И.Рюмин, Г.Н.Шиврин, И.В. Кунаева, Н.А. Мальсев va Г.Г.Медведева. Красноярский ордена Трудового Красного Знамени институт цветных металлов им.CCCР 23.04.1979 https://yandex.ru/patents/doc/SU1275055A1_19861207 [7].

9. А.Б. Лебедь, Л.Ф. Акуллич, С.С. Набойченкко. (2015) Получение солей сульфата меди и никеля сеернокисловво на ОАО ,,Урралелектромедь’’ https://yandex.ru/search/?text=А.Б.%20Лебедь%2C%20%20Л.Ф.%20Акуллич%2C%20%20С.С.%20Набойченкко.%20&lr=10328&clid=2317203 [8].

Boltayev O.N.