Kirish. Katalitik jarayonlarni sanoatda tutgan urni va vazifalari

Moylar olish uchun

350-420^0S	engil moy frakstiyasi (transformatornыy distillyat).
420-490^0S	urta moy frakstiyasi (mashinnыy distillyat),
450-490^0S	ogir moy frakstiyasi
490^0S	gudron

Neft asosan vodorod va ugleroddan tarkib topgan. Uglerodning mikdori neftda 8387 %, N₂  11.%-14 %, bundan tashkari neftda S, O, N bor.
1.3.Tovar neft maxsulotlarinig xarakteristikasi
Neft maxsulotlarining asosiy kismi xalk xujaligida yokilgi va surkov moylari sifatida ishlatiladi. Neft maxsulotlarining nisbatan kam kismi bitum olish uchun, elektrod koksi, kattik parafinlar olish uchun ishlatiladi, kolgan kismi organik sintezda – plastmassa, sintetik tola, sintetik kauchuk, ugitlar va x.k. olishda ishlatiladi. Shuning uchun neft maxsulotlari kuyidagi guruxlarga bulinadi:

1. 
   Yokilgi. 2. Yorituvchi kerosin, 3. Erituvchilar va yukori oktanli kushimchalar, 4. Neft moylari, 5. Parafinlar, sterezinlar, vazelinlar, 6. Neft bitumlari, 7. va boshka neft maxsulotlari.
   
2. 
   Yokilgi. 1. Karbyurator yokilgisi (avia-avtomobil benzilari, traktor yokilgisi).
   

2.Reaktiv, 3. Dizel, 4. Gazoturbinalar. 5. Kotel (kozon) yokilgisi.
Yokilgilar – suyuk va gazsimon, yorituvchi kerosin, erituvchilar, surkov moylari, konsistent moylar, kattik va yarim kattik uglevodorodlar; parafinlar, sterezin, vazelin, neft bitumlari, peklar, neft kislotalari va ularning xosilalari; mыlonaftlar, sulfokislotalar, yogli kislotalar. Individual uglevodorodlar: etilen, propilen, metan, benzol, toluol, ksilol va boshka kimyo sanoati uchun xomashyo xisoblanadi.
Ishlab chikarish xajmiga kura suyuk va gazsimon yokilgilar, surkov moylari va keyingi paytlarda individual uglevodorodlar asosiy maxsulot bulib kolmokda. Yokilgilar ishlatish soxasiga karab karbyuratorlar yokilgisi (avia va avtobenzinlar, traktor yokilgisi), reaktiv va turboreaktiv dvigatellar uchun dizel, gazoturbina va kotel yokilgisi sifatida ishlatiladi. Benzinlar kuyidagi sifatga ega bulishi kerak:

1. 
   Ma’lum frakstiya sostaviga.
   
2. 
   Tuyingan parlar bosimiga.
   
3. 
   Detonastiya va kimyoviy barkaror.
   
4. 
   Apparatlarni zanglatmasligi kerak.
   

Benzin frakstiyasining tarkibi uning kaynash xaroratining boshlanishini va oxirini kursatadi (25-200⁰S). Tuyingan parlarning bosimi ma’lum mikdordan past va yukori bulmasligi kerak. Benzining asosiy xarakteristikasi – bu uning detonastiyalanish xususiyatidir.
Ichki yonish dvigatelining stilindriga benzin parlarini va xavo aralashmasi beriladi, bu erda u porshen bilan kattik sikiladi va svechalar uchun uchkun beradi. yonish natijasida xosil bulgan gazlar porshenlni xarakatga keltiradi. Stilindrda sikish darajasi kancha katta bulsa, dvigatelning foydali ish koeffienti shuncha kup buladi.
Цilindrda aralashma yonishdan xosil bulgan alangan xar xil tezlik bilan tarkaladi. Aralashma normal yonganda alangan stilindrda 10-15m/sek tezlik bilan tarkaladi. Lekin ba’zibir sikish darajasida alangan 1500-2000 m/s tezlik bilan tarkaladi. Detonastiyaning paydo bulishi stilindrda kattik shovkin xosil kiladi, kora tutun xosil buladi, motorning kuvvati pasayadi. Benzinlarning detonastiyaga moyilligi ularning oktan soni bilan xarakterlanadi. Benzinning oktan soni ichki yonish dvigatelini stilindrida izooktan va Ngeksanlarni detonastiyalash kobiliyatini sinash bilan ulchanadi. Bunda izo-oktanni oktan soni 100 deb va N-geksanniki 0 deb olinadi. Samolyotlar uchun ishlatiladigan benzinlar oktan soni 100 dan yukori kilib tayyorlanadi. Benzinlarning oktan sonini ularga izooktan, izopentan, etilbenzol, izopropilbenzol kushib oshirish mumkin. Bundan tashkari benzinlarning oktan sonini oshirish uchun antidetanator – tetraetilsvinest Hd(C₂H₅)₄ kushiladi. Masalan, 1 kg benzinga 4 ml etil suyukligini kushsa, oktan soni 70 dan 89 ga ortadi.