Lektsiya 19. Tema. Zarafshan ekonomikalıq rayonı hám quramlıq bólimlerinıń sıpatlamasi Jobası

Xojalig’ı oniń qániygelesiwi hám geografiyasi. Samarqand wálayatiniń xojalig’ı agrar-industriyal bag’darda bolip, sanaat, awıl xojalig’ı, transport hám sotsiallıq tarawlar, turizm da rawajlanip barmaqta. Region jalpi aymaqlıq ónimniń quraminda sanaat 10,7 %, qurilis 7,7%, awıl xojalig’ı 37,2%, transport hám baylanis 7,5 %, sawda hám uliwma awqatlaniw7,3 hám salıqlar 2,2 % quraydi. Awıl xojalig’ıniń úlesi boyinsha wálayat Surxandarya, Sirdarya hám Jizzax wálayatları qatarinda turadı.
Sanaati. Samarqand wálayati sanaati kóp tarmaqli ózgeshelikke iye. Bul jerde aziq-awqat mashinasazlıq, jeńil, ximiya, shinasazlıq sanaati jaqsi rawajlang’an. Mustaqillıq jıllarında qurilg’an avtomobilsazlıq zavodları region ekonomikasın kóteriwde úlken áhmiyetke iye. QK temeki, shinni idislar, jeńil sanaat ónimlerin islep shig’ariwda da aktiv qatnaspaqta; hámmesi bolip 2730, 33 iri sanaat kárxanaları háreket kórsetpekte, olarda 35,4 miń adam xizmet qiladı. Soniń menen birge wálayatta 112 min t jem, 5,3 mińt xojalıq sabini, 202,2 mln shartli abnka miywe-paliz konservaları, 24 miń t gósh hám gósh ońmileri, 24,1 miń t sút ónimleri 164 miń tun islep shig’arilg’an. Samarqand qalasında iri pilleshilik hám jipek gezleme, gilem toqiw karxanaları bar. Tiykarg’ı sanaat karxanaları Samarqanttiń ózinde jaylasqan, Bul jerde lift, avtomobil, suwitqish, shisha-shinni idislar, ximiya, konserva, vino zavodı bar. Smarqandtiń joldas qalashalarında Xishrov SES, superfosfat zavodı, Farxadta qurilis materiyalları sanaati jaylasqan. Awıl rayonları oraylarıniń kópshiliginde paxta tazalaw zavodları, Ingishkada taw-kán karxanasi islep turipti.
Awıl xojalig’ı. Samarqand wálayati respublikamiz agroekonomikasında áhmiyetli orıng’a iye. Aymaqta awıl xojalig’ı qalg’an wálayatlardan pariqli, kóp tarmaqli. Bul jerde paxtashılıq, g’alleshilikten tisqari baqshılıq, júzimshilik, temeki jetistiriw jaqsi rawajlang’an. Júzimshılıq boyinsha ol, Tashkent wálayati menen bir qatarda, Ózbekstanda jetekshi esaplanadı. Házirgi kúnde wálayattiń 5 awıl rayoninda paxta jetistirilmeydi. Diyqanshılıq penen bir qatarda, sharwashılıq da rawajlanip barmaqta. Ásirese, qoyshılıq qarakól qoyların bag’ıw (tiykarinan Karnov shólinde) úlke áhmiyetke iye. Jalpi awıl xojalig’ı ónimleri quraminda diyqanshılıqtiń úlesi-62,8%. Fermer xojalıqları ónimleeriniń -37,0% jetkerip beredi. Samarqand walaaytinda awıl xojalig’ında paydalanilatin jámi jer maydani 1295,0 miń ga yaki wálayat uliwma maydaniniń 77,2% degeni. Nurabat, Qushrabat, Paxtashi hám Payartiq rayonları bul barada ajralip turadı. Awıl xojalig’ında paydalanilatin jerlerdiń 1/3 bólimi egin egiletin hám 3/5 bóliminen sal kóbiregi pishenzar hám de jaylawlardan ibarat. Egin maydanlarıniń úlesi Pastdarg’am, Jomboy, Aqdarya hám Narpay rayonlarında joqari. Nurabat, Paxtashi hám Qushrabat awıl rayonlarında bolsa pishenzar hám jaylawlar kóp. Jámi egin maydanları 2012-jılda 406,4 miń ga (2000 jılda 403 miń ga) bolg’an. Sonnan 154 miń gektar dánli eginler (Ózbekstanda aldinng’ı orında), 92 miń ga –paxta, 7,6miń ga- temeki, 25 miń ga-paliz hám 52 miń gektar jem menen bánt. Sol jıli 146 miń gektar biyday egilgen, jalpi ónim 781 miń tonna, óinmdarlıq 53,6c/ga bolg’an. Paxta maydanlarınan 235 miń t paxta shiyki zati yaki hár bir gektar jerden 25,7 c ónim aling’an. Temekishilik Urgut rayoninda. Basqa texnik hám mayli eginlerden masxar, kúngebag’ar, sonday-aq zig’ır hám gúnji egiledi. Kartoshka 11,6gektar jerdi iyelep, jalpi ónim -450 miń tonna júzim jetistiriledi. Kartoshka hám júzim jetistiriwde Bulung’ur rayoni jetekshilik qiladı.