Ma’ruza №8. Yuk tashish, yuklash-tushirish va maxsus transportlar

Umumiy ishlarga mo‘ljalangan maqsadli avtomobillar ochiq platformali va bortli kuzovdan iborat (4.1 –rasm, a), o‘tuvchanligi oshirilgan avtomobillar bir necha yetakchi g‘ildiraklarga ega (4.1 –rasm, б) va pritsepli, yarim pritsepli ulashga mo‘ljallangan shatakchi – avtomobil bo‘ladi. Avtomobil yoki shatakchi (tyagach) pritsep yoki yarim pritsep bilan birgalikda avtopoezd deyiladi.
Egar turidagi shatakchi avtomobillar avtomobilni yuk ko‘taruvchanligi oshirish va dvigatel quvvatidan unumli foydalanish uchun bir va ikki o‘qli yarim tirkama bilan ulanib ishlaydi. Egar turidagi shatakchi avtomobillar standart shassi asosida tayyorlanib kuzovga ega emas va ularning bazasi qisqartirilgan.
Shatakchining ramasida tayanch-ulanadigan qurilma (“egar”) o‘rnatilib unga yarim pritsepning oldki qismi tayanadi (4.1–rasm, v va 4.2–rasm). Egarli avtoshatakchilar yuk ko‘taruvchanligi 4...25 t bo‘lgan yarim pritseplar bilan ishlashga qodir.
Avtomobil-samosval ko‘p hollarda to‘liq metall kuzovga ega bo‘lib, uning oldingi qismi kabinani shikastlanishdan himoya qiladigan soyabonga ega (4.1rasm, г; 4.3-rasm). Kuzovni yukdan bo‘shatish ko‘p holda kuzovni orqaga 60° qiyalatish bilan amalga oshiriladi. Shuningdek ikki yon tomonga va uch tomonga (orqaga va ikki yon tomonga) yuk tushiruvchi samosvallarni konstruksiyalari mavjud.

4.3 -rasm . Avtomobil-samosvallar.
Odatda kuzovni ag‘darish oddiy yoki teleskopik gidravlik silindrlar yordamida amalga oshiriladi. Transport holatiga kuzov o‘zining massasi og‘irligi ta’sirida tushiriladi. Qurilish avtomobillari saroyining o‘rtacha yuk ko‘tarish qobiliyati taxminan 4...6 tonnani tashkil etadi.
Avtomobillar nisbatan yuqori tezlikka ega, harakatchan (80 km/soat), balandlik va pastliklardan o‘ta oladi, yuklash-tushirish mexanizmlari bilan jihozlanishi mumkin. Barcha avtomobillar bir xil tuzilish sxemasiga ega va asosan uchta qism: dvigatel 1 yuk kuzovi 2 va shassi 3 dan iborat.
Bortli avtomobillarning kuzovlari yoki metalldan tayyorlangan platformalardan iborat va ko‘pincha donali qurilish ashyolari tashish uchun mo‘ljallangan. Yuk avtomobillarida karbyuratorli va ko‘proq, dizelli ichki yonuv dvigatellari qo‘llaniladi.
Yuk avtomobillari g‘ildirak formulasi A×B bilan belgilanadi, bu yerda A − g‘ildiraklarning umumiy soni, B − yetaklovchi g‘ildiraklarning soni, keyingi ko‘prikdagi juft g‘ildiraklar bitta g‘ildirak hisoblanadi.