Мавлонова Р



Download 8,79 Mb.
bet8/54
Sana02.07.2022
Hajmi8,79 Mb.
#729397
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   54
Bog'liq
Ижтимоий педагогика КИТОБ

Таиҳи факторларга: Инсонни ўраб тўрган табиий ва ижтимоий мухит, болаларда маълум шахсий жиҳатларни шакллаштиришга Каратилган максадли йуналтирилган фаолият киради.
Ички факторларга: биологик факторлар киради. Инсоннинг ривожланишига таъсир киладиган факторлар бошцариладиган ва бош- царилмайдиган булади. Боланинг ривожланиши жараёнида тўрли


24


фаолиятларга дуч келади: уйин, уциш, ме$нат, спорт ва боиҳалар, тўрли кишилар билан мулоқотда булади: ота-онаси, ака-ўқаси, цариндошлари, дустлари ва бошцалар билан.


Тўрли фаолиятларда тўрли инсонлар билан мулокртга киришиш натижасида болада ижтимоий куникмалар ҳосил була бошлайди. Ьоланинг нормал ривожланиши учун мулокртнинг ахамияти жуда каттадир.
Боланинг ижтимоийлашувига экологик факторлар: сув, хавонинг ифлосланиши хам таъсир кўрсатади. Бугунги кунда салбий экологик факторлар таянч аппаратининг бўзштишини, шизофрения, қон касалликлари каби касалликларга олиб келмокда, болани ижти- моийлашиш жараёнида буларнинг хаммасини хисобга олиш талаб «.илинади.
Умуман олганда, боланинг шахс сифатида ривожланиб, камол топишида 3 тўрдаги факторлар таъсир қилади: микро факторлар, макро факторлар, мезофакторлар.
Социализация — ўзлўқсиз ва куп коррали жараён. Бу жараён айниқса, болалик ва усмирликда жадал кечади. Агар бу жараённи образли кдпиб уй кўрилиши деб тасаввўр цилса, унда айнан бо- лаликда бутун бинога пойдевор куйилади ва кўр ил ад и. Кейинчалик бутун умр давомида факдтгина пардозлаш ишлари олиб борилади.
Бола социализацияси жараёни, шахс сифатида унинг шаклланиши ва ривожланиши атроф-мухит билан ўзаро таъсирда содир булади.
Шахс социализацвясининг макро (грекча macros «катта»), мезо

  • (mesos «ўрта») ва микро (micros «кичик») омилларини фарқ- лайдилар.

Макроомиллар — инсон яшайдиган мамлакат, жамият, давлат Хамда дунёвий планетар жараёнлар — экологиқ демографиқ икгисодий, ижтимоий-сиёсий ва б.
Мезоомиллар — этник кўрсатмаларни шакллантириш, шахснинг миллий хаёт ва этникаро муносабатларнинг у ёки бу холларини қабул килиши, инсонларнинг ўз эпоси (хал қи) тарихи ва хозирги ҳаёти хакдда кдрашлари ва фикрлари; бола яшайдиган ва ривож- ланадиган минтакдвий шарт-шароитларнингтаъсири; яшайдиган жой тўри (шахар, туман маркази, кҳилоқ); оммавий коммуникация носиталари ва б.
Микроомиллар — як.ингина маконни ва ижтимоий мухитни ташкил кднадиган оила, таълим муассасалари, тенгдошлар гўрухи ва
б. мана шу якднгина мухитни, яъни бола усадиган мухитни социум ёки микросоциум деб аташади.


25


Бола социализациясига омилларнинг таъсири чизмаси







Социум (я қин мухит) — бола социолизацияси учун муҳим ахамиятга эга. Бу я кин ижтимоий мухитни бола аста-секин ўзлаштиради. Бошида у (бола), асосан, оилада ривожланади, сунг янги мухитларни Ўзлаштиради — мактабгача муассасалар, мактаб, мактабдан ташкдри муассасалар, ўртокдар давраси, дискотекалар ва Х-к. Ёш утган сари бола томонидан ўзлаштирилган ижтимоий мухит «ХУДУДИ» тобора кенгайиб боради.
Боланинг социумда ривожланишига ижтимоий маком шахсининг таъсири жуда катта булади. Ижтимоий маком ту гм а, орттирилган булади.
Тарбия тарихан вужудга келган ижтимоий ходиса булиб, кейин хулкни бошкариш ва белгилаш бир-бирини талаб этадиган ва белгилайдиган таркибий кисмлар — ахлокий онг, ахлоций фаолият
ва ахлокий муносабатларнинг мўраккаб йишндисидир.
Инсон жамиятда бир вактда бир канча ўринларни эгаллаши мумкин. Масалан, аёл киши ўқитувчи, рафика, она, киз булиши мумкин. Х,ар бир тутган ўрин инсонга муайян бир талабларни Куяди ва шу билан бирга унга кандайдир хЎҚУҳДарни беради. Жамиятда инсоннинг ўзини тутиши муайян бир ХУҚУҚ ва мажбўриятлар билан тавсифланади, социологиада бу ижтимоий маком деб аталади.
Баъзи бир макомлар бизга тугалишимиздан берилади. Инсон макоми жинси, миллати, тугилган жойи, исм-шарифи ва бошка омиллардан келиб чикади. Бундай макомлар тугма ёки берилган деб аталади. Бошкалари эса инсоннинг ўзи мустакил равшцца жамиятда шахсий харакатларига кўра эришгани билан аникданади. Масалан, педагог, врач, мухандис макомини инсон керакли касбий таълим


26




юртида уҳигани ва диплом олгани учун олади. Бу ҳолда эришилган ёки олинган мақом х.ак.ида ran юритилади.
Макрм инсоннинг жамиятда ўзини тутишини аникдайди. Маълум бир вазиятларда шахс ўзини истаганича эмас, балки ўз макрмига кўра тутади. Атрофидаги инсонлар ундан бу вазиятларда муайян интизомни кутади, яъни инсон муайян бир ролни уйнашга мажбўр. Шунинг учун, инсон макрмидан келиб чикдан кутилаётган интизом ижтимоий рол деб аталади.
Жамиятда нафақат у (жамият) билан кутилаётган мақомлар, балки ижтимоий меъёр ва қадриятларга тугри келмайдиган макрмлар ҳам мавжуд. Шунинг учун ривожланиш жараёнида бола позитив ижтимоий ролни ва шу билан бирга негатив ролни хам ўзлашгириши мумкин.











Позитив ролли: оила аъзоси (ота ва она, бува ва буви, угал ёки кдез, ака ва сингил, невара ва б.), жамоа аъзоси (ўқувчи, ўртоқ, дуст, етакчи ва б.), истеъмолчи (инсонга овкдт, кийим, оёқ кийим ва б.), фуқаро (Ватанни севади, у билан фахоланади, ватанпарвар булиш), мутахассис (уқитувчи, врач, икҳтисодчи, мухандис ва б.).
Бола билан маълум родда ўзини тутиш механизми унга ижтимоий муносабатларга муваффациятли киришиб кетишни таъминлайди, хар бир у учун янги булган вазиятга мослашиб кетиш имкониятини беради.


27




Бу индивидни ижтимоий мухит шарт-шароитига мослашиб кетиши жараёни ижтимоий мослашув деб аталади.
Шахс ижтимоий муносабатларда хам намоён булади. Аникрош Хар бир одамнинг мехнатга, кишиларга, жамиятга нисбатан муносабати хам тўрлича ифодаланади. Шахснинг ахлокий ва фаоллик даражасига хос сифатлари хам уни бошкдлардан ажратиб тўради.
Шахс хасида гапирилганда табиий х°латда шундай еавол тугилади. Х,ар кдндай одам шахс була оладими, шахс булиши учун нималар қилиши керак. Бу саволга шундай жавоб бериш мумкин. Инсоннинг ижтимоий мавжудот сифатида шахсга айланиши учун энг аввало ижтимоий хаёт тажрибалари ва яхши тарбия керак булади. Ана шундай омиллар таъсири остида инсон ривожланади ва шахсга айланади.
Педагогика сохасида тадвдҳот олиб борувчи олимларнинг куп йиллик изланиш натижалари асосида инсоннинг ривожланишига куйидагича таъриф беришади: Оддийдан мўраккабга, ҳуйидан нҳорига, эски сифатлардан янги уолатга утиш, янгиланиш, янгининг пайдо булиши ва эскинингулиб бориши, мҳдор ўзгаришининг сифат ўзгаришга олиб келувчи мўраккаб ҳракат жараёни
деб карайдилар. Зеро, хаёт Конунларининг кЎрсатишича хам ривожланишнинг асосий манбаи қарама-каршиликлар ўртасидаги кўрашдан иборатдир.
Инсоннинг муносабатлар доирасига нафакат ўзга кишилар билан алокдеи, балки табиатга, жамиятга, хаётга, мехнатта булган муно- сабатлари хам киради. Мана шундай муносабатлар асносида инсон Ўзининг қобилиятларини, акугини, фаросатини намоён қила бошлайди. Бу билан у, умуман бутун борликка булган муносабатини ифодалайди. Табиийки, бу фазилатлар факат тарбиянинг махсули булиб хисобланади. Шунинг учун хам инсон ривожланишини, унга сингдирилган тарбиянинг натижаси деб қараш мумкин.
Шахсни ривожлантириш вазифасини тугри хал килиш учун аввало унинг хулқига таъсир этувчи омилларнинг табиатини, шахснинг шахсий хусусиятини яхши ўрганмоқ лозим. Бунинг учун шахсни тўрли муносабатлар доирасига кУйиб кўзатиш даркор. Ана шундагина шахснинг ижтимоий хулки маънавий киёфаси, инсоний фазилатлари руёбга чикэди.

Download 8,79 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   54




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish