Mavzu: №1 Neft va gaz mahsulotlarini fizik-kimyoviy tahlil qilish usullari haqida ma’lumot

Nur yutilishinig asosiy qonuni. Modda tomonidan nur yutilayotganda, bizni yutilayotgan nurning sifatigina emas, balki uning miqdoriy xususiyatlari ham qiziqtiradi. Atom, ion yoki molekula nur kvantini yutishi natijasida yuqori energetik holatga o‘tadi.

Agar J₀jadalliklikka ega bo‘lgan monoxromatik nur oqimi biror eritmaning bir xil qavatiga tushayotgan bo‘lsa, unda uning bir qismi qaytadi (jadallikligi Jr), bir qismi (J_a) yutiladi, bir qismi (Jt) esa qavatdan o‘tib ketadi, shunday qilib:

J₀ = Jr + Ja + Jt (4)

Oddiy ko‘z bilan kuzatiladigan kolorimetriya va fotokolorimetriyada bir xil idishdagi eritmalar solishtirilgani uchun Jr miqdorini hisobga olmasa ham bo‘ladi. Unda

Jo =Ja + Jt (5)

SHunday qilib, nur oqimi eritmadan o‘tganda o‘z jadalligining ma’lum qismini yo‘qotadi. Jo va Jt nur o‘rtasilari o‘rtasidagi bog‘lanishni Buger-Lamberg qonuni orqali ifodalash mumkin:

Jt = JoL^al (6)

Bu erda: I - natural logarifm asosi; A - yutilish koeffitsenti; l- yutilish qavatining qalinligi.

Eritmada rangli molekulalar qancha ko‘p bo‘lsa, Jo ning kiymati shuncha katta bo‘ladi.

Eritmadan o‘tayotgan nur o‘rtasining kamayishini o‘tkazuvchanlik koeffitsenti (yoki o‘zgaruvchanlik) deyiladi va quyidagi formula bilan ifodalanadi:

(7)

T ning teskari ishora bilan olingan logarifmini optik zichlik deyiladi va Dbilan belgilanadi:

(8)

Hyp yutilayotgan eritma va uning optik zichligi o‘rtasidagi bog‘lanishni Ber (1852 yili) o‘zining qonuni bilan quyidagi tenglama orqali ifodalash mumkin:

(9)

bu erda K₁-proporsionallik koeffitsenti; S- erigan modda konsentratsiyasi.