Мавзу: Кириш. Генетика фани, унинг тадқиқот усуллари

Ген - ДНК молекуласининг муайян бир қисми бўлиб, у муайян сифатга эга бўлган оқсилни синтез қилинишини таъминлайди. Оқсил муайян белгининг ривожланишини таъминлайди ёки белгини ривожланишида бошқа оқсиллар билан бирга иштирок этади. Генларнинг аксарияти хромосомалардаги ДНК молекуласида жойлашган. Бу генлар фаолияти орқали амалга ошадиган ирсият хромосома ирсияти ёки ядровий ирсият деб аталади.

Ген - ДНК молекуласининг муайян бир қисми бўлиб, у муайян сифатга эга бўлган оқсилни синтез қилинишини таъминлайди. Оқсил муайян белгининг ривожланишини таъминлайди ёки белгини ривожланишида бошқа оқсиллар билан бирга иштирок этади. Генларнинг аксарияти хромосомалардаги ДНК молекуласида жойлашган. Бу генлар фаолияти орқали амалга ошадиган ирсият хромосома ирсияти ёки ядровий ирсият деб аталади.

Генларнинг нисбатан кам қисми ҳужайра цитоплазмасида - пластидалар, митохондриялар бошқа элементларда жойлашган бўлади. Бу органоидлардаги генлар фаолияти билан амалга ошадиган ирсият – цитоплазматик ирсият деб юритилади.

Организмларнинг энг муҳим хусусиятларидан бири бўлган ирсиятни тадқиқ этишда ирсият ва ирсийланиш тушунчаларини бир-биридан фарқлаш керак. Ирсият - бу хосса, ирсийланиш эса - жараёндир. Шу билан бирга ирсият қонуниятларини ирсийланиш қонуниятларидан ҳам фарқлай билиш лозим.

Организмларнинг энг муҳим хусусиятларидан бири бўлган ирсиятни тадқиқ этишда ирсият ва ирсийланиш тушунчаларини бир-биридан фарқлаш керак. Ирсият - бу хосса, ирсийланиш эса - жараёндир. Шу билан бирга ирсият қонуниятларини ирсийланиш қонуниятларидан ҳам фарқлай билиш лозим.

Генетик тадқиқотлар натижасида ирсийланиш қонунлари ҳамда улардан келиб чиқадиган ирсият қонунлари кашф этилган.

Ирсийланиш ва ирсият қонунлари

Г.Мендель томонидан кашф этилган ирсийланишнинг учта қонуни:

1. Биринчи авлод (F1) индивидларининг ўрганилаётган белги бўйича доминантлик ёки бир хиллилик қонуни.

2. Иккинчи авлодда (F2) ота-она белгиларининг ажралиш қонуни.