|
Rossiya Federatsiyasi
|
406,8
|
428,9
|
573,3
|
Eksport
|
106,8
|
110,2
|
180,7
|
Import
|
299,9
|
318,8
|
392,6
|
Тurkiya
|
168,9
|
212,0
|
266,1
|
Eksport
|
97,9
|
106,8
|
121,6
|
Import
|
71,0
|
105,2
|
144,5
|
Koreya Respublikasi
|
191,8
|
72,1
|
213,4
|
Eksport
|
4,6
|
2,8
|
2,3
|
Import
|
187,2
|
69,3
|
211,0
|
Italiya
|
36,6
|
28,9
|
25,5
|
Eksport
|
2,1
|
1,3
|
3,2
|
Import
|
34,5
|
27,6
|
22,3
|
Germaniya
|
46,6
|
44,6
|
45,3
|
Eksport
|
5,5
|
2,3
|
5,7
|
Import
|
41,1
|
42,3
|
39,5
|
AQSH
|
14,3
|
11,8
|
23,5
|
Eksport
|
1,6
|
2,1
|
3,1
|
Import
|
12,7
|
9,7
|
20,4 5
|
Oʻzbekiston respublikasining yirik hamkor davlatlar bilan tashqi savdo aylanmasi dinamikasi (mln. aqsh dollari)
2022- yilning yanvar oyida, Oʻzbekiston Respublikasi tashqi savdo aylanmasining uchdan bir qismi yoki 32,4 % i MDH davlatlariga toʻgʻri kelib, tashqi savdo aylanmasidagi 2021- yilning mos davriga nisbatan ulushi 8,0 % ga koʻpaygan.
Oʻzbekiston Respublikasining MDH mamlakatlari bilan tashqi savdo aylanmasi 2022- yil yanvar holatiga koʻra 1 134,1 mln. AQSH dollarini tashkil etdi. Shundan eksport – 387,0 mln. AQSH dollariga yetgan boʻlsa, import – 747,1 mln. AQSH dollari qiymatida qayd etildi.
6
2-rasm. Oʻzbekiston respublikasining mdh davlatlari bilan tashqi savdo aylanmasi (2022- yil yanvar, mln. aqsh dollari)
Oʻzbekiston Respublikasining Yevroosiyo iqtisodiy ittifoqiga a’zo davlatlar bilan tashqi savdo aylanmasi 929,1 mln. AQSH dollarini tashkil etdi. Shundan eksport hajmi 300,9 mln. AQSH dollari, import hajmi esa 628,2 mln. AQSH dollariga yetdi.
2-jadval
Davlatlar
|
Mln. AQSH dollari
|
Oʻsish sur’ati, % da
|
Oʻrni
|
2021
|
2022
|
2021
|
2022
|
2021
|
2022
|
Rossiya
Federatsiyasi
|
110,2
|
180,7
|
103,1
|
164,0
|
2
|
1
|
XXR
|
143,9
|
157,1
|
94,7
|
109,2
|
1
|
2
|
Тurkiya
|
106,8
|
121,6
|
109,1
|
113,8
|
3
|
3
|
Qozogʻiston
|
63,6
|
60,9
|
113,6
|
95,9
|
4
|
4
|
Тojikiston
|
26,1
|
32,9
|
88,9
|
126,0
|
7
|
7
|
Ukraina
|
7,7
|
13,3
|
111,7
|
174,1
|
10
|
8
|
Eron
|
7,7
|
12,7
|
48,3
|
166,4
|
11
|
9
|
BAA
|
2,7
|
9,2
|
25,4
|
3,4 b.
|
18
|
10
|
Polsha
|
4,5
|
8,7
|
96,1
|
191,9
|
13
|
11
|
Pokiston
|
6,4
|
6,8
|
102,0
|
107,1
|
12
|
13
|
Belarus
|
2,3
|
5,9
|
71,0
|
2,6 b.
|
22
|
14
|
Germaniya
|
2,3
|
5,7
|
42,0
|
2,5 b.
|
21
|
15
|
Buyuk Britaniya
|
1,8
|
5,5
|
83,7
|
3,1 b.
|
27
|
16
|
Ozarbayjon
|
3,7
|
5,5
|
71,1
|
146,8
|
15
|
17
|
Litva
|
2,0
|
4,0
|
177,1
|
196,8
|
25
|
18
|
Latviya
|
3,8
|
3,9
|
81,4
|
100,8
|
14
|
19
|
Italiya
|
1,3
|
3,2
|
62,1
|
2,5 b.
|
32
|
20
|
2-jadval. Oʻzbekiston respublikasining asosiy hamkor davlatlarga amalga oshirgan eksporti hajmi (yillar kesimida)
Joriy yilning yanvar oylarida mamlakatning eksportyorlari soni 2312 tani tashkil etib, ular tomonidan 812,8 mln. AQSH dollari (oltindan tashqari) qiymatidagi (2021- yilning mos davriga nisbatan 17,0 % ga koʻpaydi) tovar va xizmatlar eksport qilinishi taʼminlandi.
3-jadval
Davlatlar
|
Mln. AQSH dollari
|
Oʻsish sur’ati, % da%
|
Oʻrni
|
2021 2022
|
2021 2022
|
2021 2022
|
2021 2022
|
2021 2022
|
2021 2022
|
Xitoy Xalq
Respublikasi
|
332,8
|
463,8
|
94,9
|
139,4
|
1
|
1
|
Rossiya
Federatsiyasi
|
318,8
|
392,6
|
106,3
|
123,2
|
2
|
2
|
Koreya
Respublikasi
|
69,3
|
211,0
|
37,0
|
3,0 b.
|
6
|
3
|
Qozogʻiston
|
206,4
|
205,8
|
124,7
|
99,7
|
3
|
4
|
Turkiya
|
105,2
|
144,5
|
148,2
|
137,4
|
4
|
5
|
Hindiston
|
41,5
|
42,9
|
155,5
|
103,5
|
10
|
6
|
Braziliya
|
30,0
|
41,2
|
112,5
|
137,4
|
11
|
7
|
Germaniya
|
42,3
|
39,5
|
102,9
|
93,6
|
9
|
8
|
Ukraina
|
28,6
|
35,6
|
148,3
|
124,6
|
12
|
9
|
Eron
|
8,6
|
29,6
|
63,9
|
3,4 b.
|
22
|
11
|
BAA
|
6,5
|
26,9
|
100,7
|
4,1 b.
|
27
|
12
|
Italiya
|
27,6
|
22,3
|
80,0
|
80,6
|
13
|
13
|
Yaponiya
|
9,8
|
20,6
|
61,5
|
2,1 b.
|
20
|
14
|
AQSH
|
9,7
|
20,4
|
76,5
|
2,1 b.
|
21
|
15
|
Polsha
|
13,1
|
15,3
|
179,8
|
116,6
|
15
|
20 7
|
3-jadval. Oʻzbekiston respublikasining asosiy hamkor davlatlardan amalga oshirgan importi hajmlari va oʻsish sur’atlari (yillar kesimida)
2022- yilning yanvar oyida import hajmi 2 098,7 mln. AQSH dollarini va 2021- yilga nisbatan 128,0 % ni tashkil etdi. Import tarkibida eng katta ulush, mashinalar va transport asbob-uskunalari ( 34,2 %), sanoat tovarlari (19,4 %) hamda kimyoviy vositalar va shunga oʻxshash mahsulotlar (14,5 %) hisobiga toʻgʻri keldi.
Tovarlar importi dinamikasi tahliliga koʻra, 2022- yilning yanvar oyida import qilingan tovarlar hajmi, oʻtgan yilning mos davriga nisbatan 368,2 mln. AQSH dollariga koʻpaydi va 1 951,7 mln. AQSH dollarini tashkil etdi. Xizmatlar importi esa 147,1 mln. AQSH dollariga yetdi.
2022- yil yanvar oylarida O‘zbekiston Respublikasi 114 ta davlatdan tovar va xizmatlar importini amalga oshirdi. Yetti yirik hamkor davlatlar (Rossiya Federatsiyasi, XXR, Qozogʻiston, Koreya Respublikasi, Turkiya, Hindiston va Braziliya) jami importning 71,6 % ulushini tashkil etdi.
Respublika importi tarkibida eng yuqori ulushni Toshkent shahri 44,1 % ulush bilan 926,0 mln. AQSH dollarini, eng quyi ulushni esa Surxondaryo viloyati 0,5 % ulush bilan 10,3 mln. AQSH dollarini tashkil etdi.
2021- yilning yanvar oyi yakuni bilan xizmatlar importi hajmi 147,1 mln. AQSH dollarini yoki jami import hajmining 7,0 % ini tashkil etdi va oʻtgan yilga nisbatan 2,6 baravarga koʻpaydi. Xizmatlar importi tarkibining asosiy ulushi boshqa safarlar (turizm xizmatlari) (65,8 %), transport xizmatlari (14,4 %), boshqa tadbirkorlik bilan bogʻliq xizmatlar (5,4 %) va telekommunikatsiya, kompyuter va axborot xizmatlari (6,8 %)ga tegishli boʻldi.
Shuningdek, boshqa xizmatlar ulushi jami xizmatlar importining 7,6 % ini tashkil etib, uning tarkibida yuqori ulushlarni texnik xizmat koʻrsatish va ta’mirlash boʻyicha xizmatlar (2,5 %) moliyaviy xizmatlar (2,0 %) intellektual mulkdan foydalanganlik uchun yig‘imlar (1,9 %), va boshqalar tashkil etdi.8
Xulosa
O‘zbekistonning jahon iqtisodiy tizimiga integratsiyalashuvini kengaytirish iqtisodiyotda davom etayotgan tarkibiy o‘zgarishlarning muhim elementi bo‘lib, barqaror iqtisodiy rivojlanish uchun muhim zamin bo‘lib xizmat qiladi. O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish strategiyasida mamlakat va uning mintaqalarini eksportga yo‘naltirilgan rivojlanish modeliga o‘tish, jumladan, hududlarning eksport salohiyatini oshirish va qo‘llab-quvvatlash, ichki bozordagi tovar va xizmatlarni jahon bozorlariga kiritish bo‘yicha chora-tadbirlar amalga oshirilishi zarurligi bayon etilgan.
Shu tufayli davlatimiz rahbari BMT bosh Assambleyasining 72-sessiyasida Markaziy Osiyo davlatlari o‘rtasida mintaqalararo hamkorlikni kuchaytirish muhimligini ta’kidlab, Markaziy Osiyo mintaqasida tinchlik va xavfsizlikni mustahkamlash, barqaror ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyot yo‘lida qator konstruktiv g‘oya va tashabbuslarni ilgari surganligi bejiz emas.
Tajriba shuni ko‘rsatadiki, mintaqalararo iqtisodiy hamkorlik faoliyat turlarini diversifikatsiya qilish, ishlab chiqarish kuchlarini joylashtirishning zamonaviy shakllarini joriy etish hamda mahalliy mahsulot va xizmatlarni sotish, xomashyo sotib olish, mamlakatlar mintaqalari o‘rtasida investitsiya va mehnat resurslari harakatida kuzatiladigan to‘siqlarni bartaraf etishga ko‘maklashadi
Demak, O‘zbekiston va xorijiy davlatlar o‘rtasidagi mintaqalararo hamkorlikni mustahkamlash bo‘yicha chora-tadbirlarni amalga oshirish bugungi kunda dolzarb vazifa hisoblanadi. Shularni inobatga olgan holda, mualliflar, O‘zbekiston bilan Markaziy Osiyo mamlakatlari o‘rtasidagi mintaqalararo hamkorlikni mustahkamlash masalalarini mamlakat va uning mintaqalari iqtisodiy o‘sishining muhim manbai, deb hisoblashadi.
Foydalanilgan adabiyotlar
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7 fevraldagi “O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha Harakatlar strategiyasi to‘g‘risida”gi PF-4947-son Farmoni. O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‘plami, 2017y., 6-son, 70-modda.
O‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasi tomonidan tayyorlangan 2019 yil bo‘yicha “Eksport, import” statistik to‘plami.
Ishlab chiqarishni oqilona joylashtirish va mintaqalar iqtisodiyotini diversifikatsiyalashning metodologik asoslarini takomillashtirish mavzusidagi ilmiy-tadqiqot ishlari bo‘yicha hisobot, Prognozlashtirish va makroiqtisodiy tadqiqotlar instituti, 2017 y.
O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi: - T: “ O`zbekiston” nashriyotmatbaa ijodiy uyi, 2017 –y. – 40.
O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7 fevraldagi O`zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo`yicha harakatlar strategiyasi to`g`risida”gi PF-4947-sonli farmoni.
Mirziyoyev Shavkat Miromonovich. “ Erkin va farovon, demokratik O`zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz”. Toshkent: O`zbekiston – 2016. 59 bet
Avdokushin, E. F. xalqaro iqtisodiy munosabatlar: o'quv qo'llanma. 2018-yil
Babin, E. P. tashqi iqtisodiy siyosat: Ucheb. qo'llanma / E. P. Babin, T. M. Isachenko. - Moskva: "Iqtisodiyot "nashriyoti, 2017yil.
Gordeev, V. V. Jahon iqtisodiyoti va globallashuv muammolari: o'quv qo'llanma / V. V. Gordeev. 2019-yil.
Kolesov V.P. Mejdunarodnaya ekonomika. Uchebnik/V.P. Kolesov, M.V. Kulakov. ¬–Moskva: Infra-M, 2004. –472s.
www.stat.uz
www.mineconomy.uz
www.isrs.uz
Do'stlaringiz bilan baham: |
