Mavzu: XVI-XVII asrlarda G‘arbiy Yevropada ilk utopistik sotsializm. Niderlandiyada siyosiy mafkuralar rivoji

Tajribani kengaytirish harakati
Aholining ishsizligi va kambag’alligi ortgani, Angliyaning iqtisodiy ahvolining yomonlashgani bilan bog’liq 1815-1817 yillarda o’tkazilgan muhokama Ouenni targ’ibotchiga aylanishiga turtki bo’ldi. Ouen boshqaruv komitetiga o’z rejasini taqdim etdi. Bu rejaga asosan bu qiyinchiliklarni kambag’allar uchun birgalikda, kapitalistlarsiz ishga yollovchilar ishlaydigan kooperativ jamoa qishloqlarini yaratish orqali engillatish mumkin deydi. Uning bu g’oyalari tushunmovchiliklar va nafratlanishlarga uchradi. Shunda Ouen to’g’ridan-to’g’ri keng ommaga rejasini taqdim etdi. Londondagi 1817 yilda anchagina aholi to’plangan joyda u birinchi marta bir necha oiz gap bilan o’z rejasini bayon etdi. Qancha vaqt cho’zilgan sari aniq muammon bilan bog’liq bo’lgan oddiy reja kengayib, o’sib bordi. Kommunistik jamiyat boshlanishining qayta qurilishi umumkeng tizimda bo’ldi. Bu qayta qurishlarni Ouen ozroq bo’lsada Fure falanglarini eslatadigan mehnat kooperativ jamoalari orqali tasavvur etardi. 1817-1824 yillar mabofnida Ouen butun Britaniyani aylanib, juda ko’pblab Nutqlar qqidi, ko’pgina
aqolalar va varaqalar yozdi, tinimsiz ravishda o’z g’oyalarini targ’ib etdi. Uning rejalariga befarq bo’lmagan birqancha badavlat va davlat odamlari bo’lsa-da, Ouenning barcha harakatlari zoe ketdi. Hatto 1819 yilda uning tajribasi uchun mablani yiishga komitet to’zildi: komitetga gertsog Kent bilan bir qatorda David Rikardo ham kiritildi. Lekin ular zarur bo’lgan po’lning juda kam miqdorini toplashga muvaffaq bo’lishdi va bu g’oya inqirozga uchradi.
O’rnak bo’lish yoki Nutq so’zlash orqali qilingan targ’ibot o’z natijasini bermayotganiga ishonch hosil qilgan Ouen monarxiya hokimiyati va zamindor aristokratlarning yordamiga suyanishga harakat qilgan holda fabrika qonuniyatlari foydasiga harakatli agitatsiyalarini boshlab yubordi. Lekin bu yo’nalishdagi umidlari ham o’zini oqlamadi. Shunda Ouen sanoat ishlab chiqarish sinfiga murojaat qilishga qaror qildi va ishlab chiqarish assotsiatsiyalarining ta’limini o’rganishga yo’naltirishga qaror qildi.
Ouenning so’zlariga qaraganda bu assotsiatsiyalarning vazifasi "inson tabiatini haqiqatda tushunish va yaqinlariga bo’lgan muhabbatga qurilgan birlik va kooperatsiya tizimiga bog’liq tashqilot"dan iborat.