Mavzu: yarim o’tkazgich ham o’tkazgich tok tashuvchilar va ulardagi farq

Yarim o’tkazgich kontakti turlari
Kontakt potentsiallar farqining mavjudligi metall-yarimo’tkazgich qatlami chegarasida elektr maydonining mavjudligidan dalolat beradi. Bu maydon yarimo’tkazgichdan metall sirtiga o’tgan ortiqcha elektronlar hosil qilgan manfiy zaryad va yarimo’tkazgichning sirtoldi qatlamidan elektronlarning ketishi tufayli hosil bo’ladigan musbat zaryad tufayli paydo bo’ladi. Metallda ortiqcha elektronlar sirtdagi atomlarda joylashgan bo’ladi, chunki erkin elektronlar kontsentratsiyasi bu yerda yetarlicha katta (10²² sm^-3) dielektrik singdiruvchanlik esa kichik. Yarimo’tkazgichda kambag’allashgan qatlam-bu elektronlar metallga o’tgan soha bo’lib-etarlicha katta va bir necha ming atom qatlamini tashkil qiladi. Bu esa kontakt potentsiallar farqi tufayli paydo bo’ladigan elektr maydoni yarimo’tkazgichga yetarlicha katta chuqurlikda kiradi demakdir. Bu elektr maydon yarimo’tkazgichga kirib kristall ppanjara atomlari xususiy maydoniga qo’shiladi. Kristall ppanjara atomlari xususiy elektr maydoni kuchlanganligi 10 ⁸ V/sm ga yaqin qiymatni tashkil qiladi. Kontakt maydon kuchlanganligi qiymati esa 10 ⁶ V/sm dan ortmaydi. Demak, kontakt maydon ppanjara maydoniga nisbatan kuchsiz maydon hisoblanadi. Bu maydon chiqish ishi, man etilgan zona kengligi yoki yarimo’tkazgich energetik zonalari tuzilishini o’zgartira olmaydi. Bu maydon yarimo’tkazgichlar energetik zonalarinin «egrilanishi» ga olib keladi xolos. Yarimo’tkazgichda elektronning to’la energiyasi kontakt maydon bo’lmagan holdagi elektron energiyasi kontakt maydon ta’siridagi energiya yig’indisiga teng va -kontakt maydon ta’siri tufayli oladigan energiyalari yig’indisiga teng bo’ladi. Kontakt maydon bo’lmagan holda yarimo’tkazgichning o’tkazuvchanlik zonasi tubida joylashgan elektronning energiyasi koordinataga bog’liq bo’lmaydi: u barcha nuqtalarda bir xil bo’ladi, shu sababli



1-rasm. Yarim o’tkazgich sirtiga yo’nalgan elektronlar oqimi