Metallurgiya asoslari

Hosil bo’lish issiqlik effekti - ΔN⁰_ҳ.b.;

H₂+½O₂ = H₂O ; DH = -285,8 kJ
MgCl₂ + 2Na→2NaCl + Mg; ΔH=172,4 kJ

• 
  Yonish issiqlik effekti - ΔH⁰_ёnish;
  

S_grаfit + O₂=SO₂ ; ΔH= 393,77kJ
2RN₃ + 4O₂→P₂O₅ + 3H₂O; ΔH=- 2266,02 kJ

• 
  Pаrchаlаnish issiqlik effеkti - ΔH⁰_pаrch.;
  

Νa₂CO₃→Νa₂O + CO₂ + ΔH

• 
  Nеytrаllаnish issiqlik effеkti - ΔH⁰_nеyt.
  

HΝO₃ + ΝaOH=ΝaΝO₃ + H₂O + 13,7 kkаl
HCl + KOH→=KCl + H₂O + 13,7 kkаl ёki 57,4 kJ


!!!Neytrallanish issiqlik effekti reaktsiyaga kirishayotgan kislota va asosning tabiatiga bog’liq bo’lib, modda xiliga bog’liq emas. Agar kislota va asos kuchli bo’lsa ΔH⁰_neyt. =57,4 kJ ga teng bo’ladi (1mol suv uchun olingan neytrallanish issiqligi)
Agar kislota yoki asos kuchsiz bo’lsa, unda neytrallanish issiqligi 57,4 kJ dan kichik bo’ladi.
Masalan:
HClO+ΝaOH→ΝaClO+H₂O+40,184 kJ

• 
  Tuzlarning erish issiqlik effekti - ΔH⁰_erish.
  

1 mol tuz juda ko’p miqdordagi (300-400ml) erituvchida eriganda ajraladigan yoki yutiladigan issiqlik miqdori erish issiqligi deyiladi.


Tuzlarning erish jarayoni ikki bosqichda boradi:

1. 
   modda kristall panjarasining buzilishi va uni ionlarga dissotsialanishi (endotermik jarayon)
   
2. 
   ionlarning salvatlanishi yoki gidratlanishi (ekzotermik jarayon)
   

Demak, ΔH⁰_erish. = ΔH₁ +(- ΔH₂)

Reaktsiyaning issiqlik effekti tajriba yoli bilan yoki termokimyoviy hisoblash yordamida aniqlanadi. Issiqlik effekti 1mol modda uchun kJ/mol birlikda hisoblanadi. (Termokimyoda energiyaning olchov birligi sifatida ko’pincha Joul qollaniladi – 1kal=4,184J).

Xozirgi vaqtda ko’p moddalar uchun hosil bo’lish, yonish issiqlari aniqlangan, ularning qiymatlari jadvallarda beriladi.

3-Ma’ruza
Termodinamika ikkinchi qonunining mazmuni. Entropiya.


REJA:
1.Termodinamikaning ikkinchi qonunining asosiy vazifasi.
2.Entropiya. Uni turli jarayonlardagi o’zgarishi.


1. Termodinamikaning II-qonunining asosiy vazifasi.
Termodinamikaning I qonuni tabiatda o’z-o’zidan sodir bo’ladigan jarayonlarning yonalishini korsatib bera olmaydi. Masalan, issiqlikning issiq jismdan sovuq jismga berilishi, suvning tepadan pastga oqishi, gazlarning aralashishi.
Termodinamikaning II qonuni o’z-o’zidan sodir bo’ladigan jarayonlarning yonalishini belgilab beradi. Ikkinchi qonunni birinchi bo’lib S.Karno tariflagan. U 1824 yilda issiqlikning mexanik ishga aylanish sharoitini organib, quyidagi xulosaga keldi:
issiqlik mashinalarida issiqlik manbaidan olingan issiqlik tolaligicha ishga aylanmaydi, uning malum bir qismi sovutgichga beriladi. Issiqlik manbaidan olingan issiqlikni Q₁ deb belgilasak, sovutgichga berilgan issiqlik Q₂ bo’lsa, Q₁ - Q₂ issiqlikning ish(A)ga aylangan qismi bo’ladi.

Issiqlik mashinasining foydali ish koeffitsienti

formula bo’yicha hisoblanadi.
- isitgichdan berilgan issiqlik
- sovutgichga berilgan issiqlik
- foydali ish koeffitsienti
Issiqlik mashinasining (f.i.k.) ishchi jism tabiatiga bog’liq bo’lmay, isitgich va sovutgich haroratlarining farqiga bog’liq Karno-Klauzius teoremasi.
Bu teoremani ham termodinamikaning II qonuning tarifi deb qarab, quyidagi formula bilan ifodalash mumkin:

- isitgich harorati
-sovutgich harorati
Bu formula 1850 yilda R.Klauzius taklif etgan tarifga mos keladi: “Issiqlik sovuq jismdan issiq jismga o’z-o’zicha otmaydi”.
V.Ostvald bu qonunni quyidagicha tarifladi: “Ikkinchi tur abadiy dvigatel yaratish mumkin emas”, yani isitgichdan olingan issiqlikning hammasini ishga aylantiradigan (yani sovutgichga bermasdan) mashina qurib bo’lmaydi.
Demak, termodinamikaning ikkinchi qonuni energiyaning istalgan shakli issiqlikka aylanishi(otishi) mumkinligini, lekin issiqlik energiyasi boshqa turdagi energiyaga toliq otmasligini takidlaydi.
Yuqoridagi tariflardan issiqlik mashinasining f.i.k. ishning, isitgichdan olingan issiqlikka nisbatiga teng: